تأثیر مهاجرت بر رشد روانی و اجتماعی کودکان ایرانی در جامعه کانادا 

چالش‌های روانی و عاطفی کودکان مهاجر

کودکان ایرانی در هنگام مهاجرت، با دنیایی تازه و ناآشنا مواجه می‌شوند. این تغییر ناگهانی می‌تواند همراه با اضطراب، احساس ناامنی، بی‌ریشگی و اندوه باشد. از آنجا که دوران کودکی از حساس‌ترین مراحل رشد شخصیتی و هیجانی است، این تحولات می‌توانند روند رشد روانی کودک را دچار اختلال کنند. در بسیاری از موارد، کودک از شبکه‌ی حمایتی خود در ایران جدا می‌شود و در جامعه‌ی جدید، بدون شناختی روشن از جایگاه خود، احساس انزوا و بیگانگی می‌کند. این وضعیت گاه باعث بروز اختلالاتی نظیر افسردگی، اضطراب، یا حتی افت عملکرد شناختی و تحصیلی می‌شود.

 

 

یکی از چالش‌های اساسی برای کودکان مهاجر، یافتن توازن میان دو جهان فرهنگی است: یکی فرهنگ والدین و دیگری فرهنگ جامعه‌ی میزبان. این وضعیت می‌تواند در ذهن کودک نوعی کشمکش هویتی ایجاد کند؛ کودک ممکن است در خانه با ارزش‌های فرهنگی سنتی بزرگ شود، اما در مدرسه یا جامعه با ارزش‌ها و رفتارهایی متفاوت روبه‌رو باشد. این شکاف فرهنگی، اگر توسط خانواده، معلمان و مشاوران درک نشود، می‌تواند به تنهایی، سردرگمی، و حتی انکار بخشی از هویت فرهنگی کودک منجر شود. از طرف دیگر، کودکانی که به‌خوبی قادرند هر دو فرهنگ را در خود بپذیرند، معمولا از نظر روانی مقاوم‌تر و از نظر اجتماعی سازگارترند.

 

 

ورود به سیستم آموزشی جدید، با زبان و ساختاری ناآشنا، اغلب برای کودکان مهاجر پرچالش است. کودکان ایرانی ممکن است در آغاز مهاجرت با افت شدید تحصیلی مواجه شوند، که این امر خود می‌تواند موجب کاهش عزت نفس و افزایش اضطراب عملکرد شود. تفاوت در روش‌های تدریس، انتظارات فرهنگی معلمان، و نبود منابع حمایتی کافی نیز می‌تواند کودک را از مسیر موفقیت تحصیلی دور کند. مدارس در کشورهای میزبان، در صورت نداشتن برنامه‌های آموزشی ویژه برای مهاجران، ممکن است نتوانند به‌درستی نیازهای روانی و زبانی این گروه از دانش‌آموزان را پاسخ دهند. در مقابل، آن دسته از مدارس که دارای مشاوران چندفرهنگی و برنامه‌های آموزشی تطبیقی هستند، تأثیرات منفی مهاجرت را کاهش می‌دهند.

 

 

خانواده نخستین و مهم‌ترین نهاد حمایتی کودک در فرایند مهاجرت است. چگونگی واکنش والدین به مهاجرت، میزان انسجام خانوادگی، و توانایی آن‌ها در مدیریت بحران‌ها، نقشی تعیین‌کننده در کیفیت تطبیق کودک دارد. خانواده‌هایی که می‌توانند فضای گفتگو و ابراز احساسات را در خانه برقرار کنند، اغلب فرزندان سالم‌تری از نظر روانی خواهند داشت. از سوی دیگر، شبکه‌های اجتماعی در کشور میزبان، از جمله گروه‌های فرهنگی ایرانی، نهادهای دینی، مراکز فرهنگی، و گروه‌های والدین، می‌توانند برای کودک و والدین فرصتی برای بازسازی احساس تعلق فراهم کنند. این شبکه‌ها به کودکان امکان می‌دهند هم‌سالانی با تجربه‌ی مشترک بیابند و احساس بیگانگی را کاهش دهند.

 

 

برای کاهش اثرات منفی مهاجرت بر کودکان ایرانی، مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ میان خانواده، مدارس و دولت‌ها ضروری است. راهکارهای زیر بر اساس شواهد علمی و پژوهش‌های جدید توصیه می‌شود:

•طراحی برنامه‌های حمایتی در مدارس شامل آموزش زبان دوم، خدمات روان‌شناسی و مشاوره فرهنگی

•برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای والدین در زمینه روان‌شناسی کودک و سازگاری فرهنگی

•تشویق مدارس به استخدام مشاوران آشنا به فرهنگ مهاجران

•ایجاد فضاهای اجتماعی و فرهنگی برای کودکان مهاجر با هدف حفظ هویت قومی در کنار یادگیری ارزش‌های جامعه میزبان

•تدوین سیاست‌های جامع برای مهاجران توسط دولت‌ها، با تاکید بر حمایت روانی و آموزشی از کودکان

 

 

مهاجرت برای کودکان ایرانی می‌تواند هم فرصتی برای رشد چندفرهنگی و جهانی شدن باشد و هم زمینه‌ای برای تنهایی، بحران هویت و مشکلات روانی. نقش خانواده، نهادهای آموزشی و سیاست‌گذاران در جهت حمایت از این کودکان، کلیدی و حیاتی است. تنها با درک عمیق از چالش‌های این گروه و ارائه‌ی راهکارهای علمی، می‌توان آینده‌ای روشن‌تر برای نسل جدید ایرانیان مهاجر ترسیم کرد.

 

 

منابع

1.Chen, X., Zhou, Q., & Wang, L. (2021). Psychological adjustment of immigrant children: A systematic review. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 62(4), 385-400.

2.Kia-Keating, M., Ellis, B. H., & Allen, M. (2020). Navigating cultural identities and the impact on mental health among immigrant youth. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology, 26(3), 317-329.

3.Rahimi, A., & Tork, M. (2023). The role of family and community support in Iranian immigrant children’s mental health. Journal of Immigrant and Minority Health, 25(1), 1-10.

4.Smith, J., & Lee, H. (2022). Educational challenges and supports for immigrant children: A meta-analysis. International Journal of Educational Research, 113, 101981.

5.Wang, Y., & Kim, S. (2024). Language acquisition and school performance in immigrant children: A longitudinal study. Bilingual Research Journal, 47(1), 45-60.