درمان اختلال یادگیری در کودکان

چه کودکانی در معرض اختلال یادگیری قرار دارند؟

کودکانی که با تاخیر یا نقص در توانایی ، فراگیری مهارتهای تحصیلی اساسی را تجربه می‌کنند دارای اختلال یادگیری خاص هستند. زمانی که پیشرفت و مهارت های کودک بر اساس سن، آموزش و مقیاس هوشی اش پایین تر از سطح عملکرد وی باشد دچار اختلال یادگیری شده است. اختلال یادگیری در کودکان از اختلالاتی است که در دوران مدرسه برای کودکان و والدین آنها مشکلاتی به وجود می‌آورد. کودکان با اختلال یادگیری معمولاً در ریاضی و دیکته و روخوانی اشکال دارند. آنها همچنین در پیگیری دستورالعمل ها و یادگیری روال کارها دچار مشکل می شوند. در ادامه به درمان اختلال یادگیری در کودکان می پردازیم.

اگر کودکی از نظر بهره هوشی نرمال باشد و از نظر جامعه و اطرافیان مشکل خاصی مثل نقص عضو نداشته باشد اما در یک یا چند آیتم درسی نتواند عملکرد خوبی داشته باشد گفته میشود که این کودک دچار اختلال یادگیری شده است. این اختلالات می‌تواند در حوزه ریاضی،خواندن یا دیکته باشند . در بعضی از آیتم های غیرکلامی هم امکان دارد کودک دچار اختلالاتی شود که به آنها اختلال‌های حرکتی میگویند. مثلاً کودکی که نمی‌تواند رکاب دوچرخه را یک دوره کامل تکمیل کند و به شکل رفت و برگشتی انجام نمیدهد.

علل خارجی (محیطی) مرتبط با مشکل یادگیری

به طور کلی دلایل احتمالی زیادی می توانند با بروز مشکلات یادگیری در یک کودک مدرسه ای مرتبط باشند. مشکلات یادگیری معمولا به دلیل ترکیبی از عوامل تاثیر گذار مضر ذیل به وجود می آیند.

_هنگامی که موضوع درسی (محتوای برنامه درسی) بسیار دشوار و بالا تر از سطح ذهنی و تجربه کودک باشد.

_ تدریس ناکافی و نامناسب

_ اختصاص وقت بسیار کم برای انجام دادن تمرین

_ حواس پرتی و عدم تمرکز کودک در محیط یادگیری

_وجود نگرش منفی و یا حالت عاطفی دردناک در کودک

_رویکرد غیر موثر کودک در یادگیری

_غیبت های مکرر از مدرسه

_ عدم حمایت کودک از سوی خانه

_ مشکل یادگیری ممکن است با یک مشکل شنوایی یا بینایی همراه باشد که البته زیاد شایع نیست.

_به ندرت این امکان نیز وجود دارد که کودک به یک نا توانی ویژه یادگیری مانند مشکل خواندن مبتلا باشد.

برخی از این عوامل ذکر شده به طور مستقیم با کودک در ارتباط بوده و برخی دیگر نیز بخشی از مشکلات کلی محیط یادگیری هستند. از آن جا که عوامل محیطی (مرتبط با مدرسه) شایع تر از عوامل فردی بوده و اغلب توسط والدین و معلمان نادیده گرفته می شوند. لذا ابتدا با جزئیات بیشتر به شرح این عوامل می پردازیم.

برنامه درسی مدرسه

اصطلاح «برنامه درسی» در مدارس، توصیف کننده محتوا یا ماهیت موضوع درسی است که به کودکان سن مدرسه آموخته می شود. محتوای برنامه درسی شامل اطلاعات ضروری، مفاهیم، مهارت ها، نگرش ها و ارزش هایی است که به اعتقاد جامعه باید به کودکان برای به دست آوردن آن ها کمک کرد. به طور سنتی برنامه درسی در مدارس پیرامون موضوعاتی مانند ریاضیـات، جغرافی، زبان انگلیسی، علوم و غیره سازماندهی می شود، هر چند که در پیش دبستانی و برخی از مدارس ابتدایی به جای آموزش جداگانه، این موضوعات کاملاً با یک دیگر ادغام می شوند.

به طور کلی محتوای برنامه درسی برای هر مرحله سنی طوری انتخاب می شود که مطابق با سطح بلوغ فکری و بر مبنای دانش موجود و تجربه کودکان باشد. این کار موجب جلوگیری از بروز آن دسته از مشکلات یادگیری می شود که متعاقب مطرح کردن یک مفهوم خاص که بسیار فراتر از درک کنونی متوسط کودکان آن سن است، ایجاد می شوند. برای مثال، ما سعی نمی کـنیم به کودکان سال اول ضرب کسر ها را آموزش دهیم و هم چنین آن ها را ملزم نمی کنیم که نمایشنامه شکسپیر را نقد کنند. چنین موضوعاتی در سال های بالاتر تحصیلی به طور صحیح به آنان آموزش داده می شوند. به عبارت دیگر، محتوای برنامه درسی (موضوع مطالعه) معمولا طوری سازماندهی می شود که مربیان آن را زنجیره تکاملی می نامند. بدین معنی که به تدریج از مفاهیم و مهارت های ساده در سال های ابتدایی به موضوعات پیشرفته تر در سال های بعد پیشرفت می کنند.

برنامه درسی مدرسه به عنوان منبع مشکل یادگیری

در صورتی که مشکلاتی از قبیل دشوار بودن برنامه درسی، خـــــسته کننده بودن برنامه درسی و عدم پایش پیشرفت تحصیلی دانش آموز توسط معلم وجود داشته باشد. برنامه درسی مدرسه می تواند به منبع ایجاد کننده مشکلات یادگیری تبدیل شود. اجازه دهید هر یک از این زمینه های بالقوه بروز مشکلات یادگیری را مورد بررسی قرار دهیم.

دشوار بودن برنامه درسی:

 بنا به برخی از دلایل، یک معلم ممکن است تصمیم بگیرد از توجه به مراحل تکامل فکری کودکان که در طراحی در برنامه آموزشی خود گنجانده می شود چشم پوشی کند و به جای آن اطلاعات، مفاهیم با اصولی را مطرح نماید که فرا تر از سطح درک بعضی از کودکان هستند. هم چنین در صورتی که معلم برنامه های آموزشی را بسیار سریع تر از حد معمول پیش ببرد مشکل مشابه ای رخ می دهد، چرا که قبل از تسلط یافتن برخی از کودکان به موضوعات و مهارت های قبلی، درس جدید شروع می شود و این مساله معمولا زمانی اتفاق می افتد که معلم بی تجربه، ناکارآمد و یا شاید در حال تدریس موضوعی جدید برای اولین بار باشد. 

حتی هنگامی که معلمان همگام با طرح برنامه درسی تدوین شده کلاس های درسی نسبتا بزرگ شامل دانش آموزان با توانایی های مختلف را اداره می کنند، تعجب آور نیست که گاهی اوقات به برخی از کودکان تکلیفی داده شود که یا بیش از حد پیچیده و یا بسیار ساده باشد که در هر صورت این شرایط منجر به سرخوردگی و یا عدم درگیری فکری کودک با مطلب درسی می شود.

اختلال یادگیری با وجود یکی از نشانه‌های زیر که حداقل به مدت ۶ ماه ادامه داشته باشد دیده می‌شود:

۱) خواندن بی‌دقت یا آهسته و پرزحمت کلمه
۲) مشکل درک معنی آنچه خوانده شده
۳) مشکلاتی در رابطه با هجی کردن
۴) مشکلات در رابطه با بیان نوشتاری
۵) مشکلات تسلط یافتن بر معنای عدد،واقعیت‌های عدد یا محاسبه
۶) مشکلاتی در رابطه با استدلال ریاضی

از جمله دلایلی که می تواند باعث به وجود آمدن اختلال یادگیری شود دوره رشد کودک است. مثلاً کودکی که به اندازه کافی چهار دست و پا یا سینه خیز نرفته ممکن است در سنین مدرسه در بعضی از آیتم های آموزشی با مشکل مواجه شود. عوامل متعددی در ایجاد اختلالات یادگیری تاثیرگذار هستند مثل:

• نحوه زایمان مادر

• سلامت مادر در دوران بارداری مادر

• محیطی که کودک در آن بزرگ شده و سبک فرزند پروری والدین

• وراثت کودک

• تغذیه کودک

• مشکلات حین و بعد از تولد

• تاخیر رشدی

اگر کودک دچار آسیب مغزی شده باشد عواملی که به نظر می‌رسد خطر ابتلا کودک به اختلال یادگیری را افزایش می دهد شامل تحصیلات پایین خانوادگی و فقر بالا، داشتن والدین ناتنی، وجود فرد سیگاری در خانه، داشتن والدینی که مشکل زیادی در تربیت فرزندشان دارند، ناتوانی در میان گذاشتن عقاید با دیگران و بحث نکردن آزادانه در مورد اختلاف نظرها در خانه، می شود.
همه این موارد می تواند در به وجود آمدن انواع اختلال های یادگیری تاثیر داشته باشند . خیلی از اوقات مشاور یا معلم کلاس زمانی که به والدین می گوید کودک شما دچار اختلال یادگیری شده است آنها به شدت دچار اضطراب و استرس میشوند و در پذیرش این اختلال دچار مشکل هستند و حتی این انکار والدین در مواردی کودک را هم به شدت دچار استرس و اضطراب می نماید. از طرفی در مواردی دیده شده که والدین با وجود اختلال گفتاری کودک توجه چندانی ندارند و ترجیح می‌دهند صبر کنند تا خود به خود با گذشت زمان حل شود در حالی که برای مشاوره و درمان حتماً باید به درمانگر متخصص گفتاردرمانی رجوع کرد.

مراجعه در سنین مناسب و پایین این امکان را فراهم می آورد که اختلالات گفتاری کودک سریعتر درمان شده و از بروز بسیاری از مشکلات بعدی در حوزه سلامت روان و عزت نفس جلوگیری کرد .کودک در صورت درمان نشدن اختلالات دچار کمبود اعتماد به نفس خواهد شد که مشکلات فراوانی برای او در آینده به وجود می‌آورد.
از طرفی در صورتی که کودک در سن کم به گفتار درمانگر مراجعه کند تاثیر بیشتری در بهبود روند درمانی خواهد داشت اختلال یادگیری در بسیاری از اوقات نیاز به دارو درمانی ندارد . یکی از راهکارهای درمانی پیشنهادی که بسیار هم موثر است بازی درمانی است همچنین نوروفیدبک نیز یکی از بهترین و امن ترین روش های ارزیابی و درمان اختلال یادگیری محسوب می شود .
با اجرای تست هوش وکسلر ۴ می توانید متوجه شوید که آیا کودکتان در بعضی از آیتم ها دچار اختلال یادگیری شده است یا خیر.