وسواس کندن مو و درمان آن

اختلال وسواس مو کنی عبارت است از کندن مکرر و اجباری مو ها که می تواند منجر به از دست دادن مقدار قابل توجهی از مو شود و اختلال بارزی در عملکرد فرد ایجاد کند. ادبیات پژوهش های بالینی در حیطه سبب شناسی و درمان اختلال وسواس مو کنی، تصویر بالینی پیچیده و چند بعدی را از این اختلال ترسیم کرده است.
بحث بر سر تغییر و اصلاح سیستم تشخیصی بیماری های روانی، از جمله موضوعاتی است که امروز در بین متخصصان و محققان علوم رفتاری رواج داشته و نتیجه آن ایجاد تغییراتی در دستگاه های تشخیصی مانند راهنمایی تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM)، بوده است. یکی از جنجالی ترین مباحث در سالیان اخیر، پیرامون اختلال وسواس کندن مو و دیگر اختلالات مشابه آن بوده است. اختلال وسواس کندن مو با افکار، تکانه ها، تصاویر و اعمال اجباری و تکراری مشخص می شود و از دیگر اختلالات قابل تمیز است. البته این ویژگی ها تا حدودی در بعضی از اختلالات مرتبط با اختلال وسواسی- اجباری نیز دیده می شود.

به تازگی متخصصان در حیطه تشخیص و درمان بیماری وسواس مو کنی به این نتیجه رسیده اند که از لحاظ تشخیصی، درمانی و سبب شناسی بهتر است اختلال وسواسی- اجباری اختلال وسواس احتکار، اختلال بد شکلی بدن، علائم پائولوژی ناشی از پوست کنی یا دست کاری پوست و اختلال وسواس مو کنی در سیستم طبقه بندی 5-DSM در یک طبقه با – نام اختلال وسواسی – اجباری و اختلالات مرتبط با آن گنجانده شوند مدل تدوینی شناختی – رفتاری – فراشناختی در تبیین و درمان این اختلال معرفی می شود. این مدل حاصل پژوهش جامعی است که با ترکیب مؤلفه های دیدگاه های شناختی – رفتاری و فراشناختی گام نوینی در تدوین مدل نظری و درمانی اختلال وسواس مو کنی برداشته است.

میل به کندن مو، که در افراد مبتلا به اختلال نادری به نام وسواس موکنی (trichotillomania) به صورت بی اختیار درمی‌آید، رفتار غیر عادی به نظر می رسد. عمل موکنی در برخی افراد به صورت وسواسی در می آید و باعث می شود که آن ها به قدری به موکندن خود اشتغال ذهنی داشته باشند که از این واقعیت غافل شوند که به ظاهرخود لطمه می زنند. این اختلال غالباً در افراد زودگذر است در حالی که در برخی افراد دیگر چند ده ادامه می یابد.

خصوصیات بالینی وسواس کندن مو

اختلال کندن مو تحت تاثیر تنش فزاینده است که کمابیش سبب از دست دادن مو می‌شود و این کاهش موها معمولاً برای دیگران محسوس است.
وسواس کندن مو همیشه با شرم و مخفی کاری همراه است. فرد مبتلا به وسواس موکنی مانند افرادی که به سایر اختلال‌های کنترل تکانه مبتلا هستند بلافاصله پس از کندن مو یا زمانی که سعی دارند در برابر میل به کندن مو مقاومت کنند تلاش زیادی را احساس می کنند. تجربه کندن مو به احساس آرامش، لذت و ارضا منجر می‌شود. افراد مبتلا به وسواس موکنی از رفتار غیر قابل کنترل خود ناراحت هستند و امکان دارد احساس کنند که عملکرد اجتماعی، شغلی و زمینه‌های دیگر عملکردشان به علت این اختلال مختل شده است.

افراد مبتلا به این اختلال مخفیانه و فقط زمانی که تنها هستند به این کار می پردازند. این افراد با پوشیدن کلاه یا آرایش کردن مو به صورتی که لکه‌های تاسی را بپوشاند، سعی دارند آسیبی که خود وارد کرده اند را پنهان می کنند. در طی این اختلال امکان دارد همه مناطق بدن درگیر شود ولی کندن موی سر شایع‌تر است. سایر نواحی درگیر عبارتند از ابروها، پلک و ریش صورت.

ویژگی های تشخیصی وسواس کندن مو

۱) آنها مکرر موی خود را می کنند به طوری که باعث می شود مقدار زیادی از موی خود را از دست بدهند.
۲) آنها بلافاصله قبل از کندن موی یا زمانی که سعی می کنند در برابر رفتار موکنی خود مقاومت کنند احساس تنش زیادی می کنند.
۳)گناه هنگام کندن مو احساس لذت ،رضایت و آرامش می کنند.
۴) این رفتار آنها پریشانی یا اختلال زیادی به وجود می آورد.

چه کسانی به این اختلال مبتلا می شوند؟

سن متوسط شروع به وسواس کندن مو اوایل نوجوانی و اکثراً قبل از ۱۸ سالگی است. ولی در سنین بالاتر نیز ممکن است شروع شود. این اختلال در بین نوجوانان و جوانان جنس مونث شیوع بیشتری دارد. برآوردهای صورت گرفته نشان میدهد که این اختلال احتمالاً در تک فرزند ها یا فرزندان ارشد خانواده بیشتر دیده میشود .

علت وسواس کندن مو

وسواس کندن مو اختلالی است که در بیشتر اوقات شروع آن با موقعیت های پر استرس ارتباط دارد. آشفتگی در رابطه مادر و کودک و ترس از تنها ماندن به عنوان عوامل اصلی این اختلال ذکر شده است .
پویایی های افسردگی به عنوان عامل زمینه ساز در این اختلال معرفی می‌شود.

بیماری های همراه

وسواس مو کندن از جمله اختلالات اضطرابی است که می تواند همراه با بیماریهایی از جمله افسردگی یا اختلالات خوردن و یا با انواع اختلالات شخصیت مانند اختلال شخصیت وسواسی مجبور، اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصیت خودشیفته همراهی داشته باشد.

تشخیص وسواس کندن مو

_ کندن  مکرر مو که موجب از دست دادن قابل توجه موها می شود.
_ احساس تنش و فشار قبل از کندن مو
_ کاهش تنش و احساس لذت پس از کندن مو
_ این مسئله قابل توجیه با سایر اختلالات روانپزشکی و یا درماتولوژیکی نیست.
_منجر به ناراحتی چشمگیر و افت عملکرد واضح در فرد می شود.
_ در زنان شایع تر از مردان است.
_ شایع‌ترین قسمت درگیر موهای سر و سپس ابرو، مژه و در مواردی کندن موی ناحیه تناسلی می باشد.

درمان وسواس کندن مو

در بهترین روش درمان وسواس کندن مو اتفاق نظر وجود ندارد اما به طور کلی راهکارهای رفتاری، حمایتی و تلقینی پاسخ می‌دهد. روش های روان_دارویی که برای درمان اختلالات روانی پوستی به کار می روند نیز موثر هستند. داروهایی مانند ضد اضطراب ها و ضد افسردگی ها می تواند سبب بهبود پوستی این افراد شود. گزارش‌هایی از درمان موفقیت آمیز این اختلال با لیتیوم وجود دارد که موفقیت با اثر احتمالی دارو بر پرخاشگری تکانشگری و بی ثباتی خود توجیه شده است.
گرچه امکان دارد این اختلال عنصر زیستی داشته باشد اما یادگیری در آن نقش پررنگی دارد و درمانهای شناختی رفتاری از جمله درمان های موثر در این زمینه محسوب می شوند. درمان های شناختی _ رفتاری موفق شامل آموزش مهارت کنترل خود، حساسیت زدایی منظم و وارونه سازی عادت هستند. وارونه سازی عادت عبارت است از این که به فرد آموزش داده می شود نسبت به رفتار موکنی خود آگاه تر باشد و بعد پاسخ جدیدی را که با آن رقابت می کند به او می آموزند.

به عنوان مثال می‌توان به فرد یاد داد به جای کندن مو آنها را شانه بزند یا از آنجایی که این افراد نسبت به درد حاصل از این اختلال حساسیت زدایی شده اند به آنها کرمی داده می‌شود که اگر روی پوست سر بمالند مقدار درد موکنی را افزایش می‌دهد. البته تمامی درمان ها به طور حتم با حمایت اجتماعی و خانوادگی موثر خواهد بود.
در مواردی وسواس مزمن کندن مو با روان درمانی بینش گرا نیز به طور موفقیت آمیز درمان شده است.

درمان های دارویی وسواس کندن مو

خود بازنگری: توجه به اینکه این اختلال از کی و کجا و تحت چه شرایطی شروع شد و چه مواقعی روی می دهد و ثبت ستونی آن.

 آموزش تکنیک های آرام سازی

معکوس سازی عادت
فعال
کردن عضلات مخالف درگیر در این اختلال:  به طور مثال اگر دست برای کندن مو
بالا حرکت میکند، به کاری که دست به پایین حرکت می‌دهد مثل مشت کردن دست
و  نقاشی کردن بپردازد.
به موازات دریافت کمک دارویی از روانپزشک راهکارهای زیر کمک می‌کند.
از
آنجایی که کندن موها با میل به تحریک پوست سر، لب‌ها و دندان‌ها (در فردی
که عادت به جویدن موها دارند) همراه است.  میتوانید برای ایجاد تحریک حسی
مورد نیاز،  روش های دیگری مانند شستن سر، کشیدن نخ دندان و جویدن تنقلات
بی ضرر را جایگزین کردن موها کنید.
 از فشار دادن یک توپ ضد استرس چیزی شبیه به آن در میان دستان خود، برای تخلیه تنش انگشتان می توانید استفاده کنید.
 در مواقع تشدید تکانه ها از یک دستمال سر یا عرقچین برای پوشاندن سر به عنوان یک مانع میان انگشتان و موهای خود استفاده کنید.
یک جمله، شعر یا عبارت را، تا زمان برطرف شدن تکانه با صدای بلند تکرار کنید.
 از دوش آب گرم یا سرد برای کم کردن استرس یا اضطراب خود کمک بگیرید.
 با تنفس عمیق و متمرکز شدن بر دم و بازدم خود، عبور از کنار تکانهای موکنی را تسهیل کنید.
 خیس کردن موها یا آغشته کردن نوک انگشتان به ژل یا لوشن باعث لغزنده شدن سطوح تماس، و دشوارتر شدن و عمل کندن  موها می‌شود.
 از
آغشته کردن نوک انگشتان خود به عطر یا کرم های معطر برای افزایش آگاهی خود
به بالا آمدن دستها و حرکت آنها به سمت موها استفاده کنید.
 زمان کمتری را در قسمت‌هایی از منزل که احتمال کندن موها در آن مناطق افزایش می یابد بگذرانید.
 زمانهایی
را به یادداشت برداری و ثبت زمان ها و موقعیت های برانگیزاننده میل به
موکنی  اختصاص دهید. ثبت این اطلاعات به برقراری ارتباط میان احساس تنش،
اضطراب، غم، رنجش و …. با میل به کندن مو افزایش آگاهی به الگوی رفتار،
پیش‌بینی، آمادگی و برنامه ریزی برای موقعیت های محرک مفید خواهد بود.
ساعات
شب زمان حساسی برای بسیاری از افراد مبتلا به اختلال موکنی است که احتمال
مغلوب شدن در برابر تکانه ها در آن افزایش می‌یابد. با توجه به اینکه مصرف
کافئین احتمال بیدار ماندن طولانی تر و احساس اضطراب در طول شب را افزایش
می‌دهد توصیه می‌شود از مصرف کافئین در ساعت قبل از خواب خودداری کنید.
اهداف خود را تا حد امکان به صورت کوتاه مدت و واقع بینانه تنظیم نمایید .
به طور مثال تا  سه ساعته آینده موهای خود را نمی‌کنم و به تدریج این
بازه های زمانی را تکرار و افزایش دهید
در صورت مغلوب شدن در برابر
تکانها و کندن تعدادی از موها، خود را ناامید و سزاوار سرزنش و تنبیه
ندانید و تلاشتان  در جهت مغلوب نشدن در برابر این تکانه ادامه دهید.