اختلال شخصیت وسواسی جبری

آیا وسواس های فکری و رفتار های اجباری، شما را از زندگی انداخته‌ اند؟ شاید هرگز در این باره به طور دقیق فکر نکرده باشید. حتی اگر کاملا از زندگی ساقط نشده باشید ولی این واقعیت که در حال خواندن این جملات هستید گویای آن است که اختلال وسواسی – اجباری به گونه ای شما را دچار دردسر کرده است. یا شما را از رفتن به جایی که دوست دارید بروید باز می دارد، یا مانع انجام کاری که می خواهید انجام دهید می شود یا وقتی را که می خواهید برای چیزی صرف کنید از شما می گیرد یا فقط باعث ناراحتی تان می شود.
اگر می خواهید نگذارید و سواس های فکری و رفتار های اجباری‌ شما را از زندگی بیندازند با استفاده از گام هایی که در این مقاله آمده است با خودتان کار کنید. یادگیری و استفاده از مهارت هایی که به شما در چیرگی بر اختلال وسواسی – اخباری کمک می کند مستلزم تمرین و تلاش نسبتا زیادی است. آیا پیش از این سعی کرده اید کمک دریافت کنید؟ شاید درمان مؤثر نبوده است. آیا در حال حاضر، تحت نظر درمانگری هستید؟ شاید یافتن متخصصی که بداند چگونه اختلال وسواسی – اجباری را به طور مناسب درمان کند، دشوار باشد. شاید به دریافت کمک فکر کرده اید ولی هرگز چنین نکرده اید. 

اکثر افرادی که اختلال وسواسی – اجباری دارند هرگز به متخصصان بهداشت روانی و رفتاری مراجعه نکرده اند. مؤثرترین درمان اختلال وسواسی – اجباری یعنی گونه ای از درمان شناختی – رفتاری را به نام مواجه سازی و بازداری پاسخ به ساده ترین شکل می شناسیم. در مورد اثر بخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد اطلاعاتی داریم که دیدگاه تازه ای را برای درک و هدف قرار دادن اختلال وسواسی – اجباری فراهم می سازد.

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و تاثیر آن بر اختلال شخصیت وسواسی مجبور 

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر بیهودگی مبارزه با وسواس ها و اضطراب تأکید دارد و در عوض اهمیت تغییر در نحوه ارتباط با آن ها و سایر تجربه های درونی ناخواسته را مورد تأکید قرار می دهد. به گونه ای که مانع از لذت شما در لحظه و انجام هر آنچه برایتان مهم است نشوند. درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می تواند درمان مواجه سازی و بازداری پاسخ را توسعه ببخشد.

اختلال شخصیت وسواسی- اجباری: نشانه ها، علل و درمان ها

بگذارید یک چیز را کاملا راست و پوست کنده به شما بگویم اختلال شخصیت وسواسی – اجباری یک اختلال روان شناختی واقعی است که برای کسانی که از آن رنج می برند و افراد مورد علاقه شان، واقعاً فرساینده است. بیماری ای نیست که ادای آن را از خودتان در بیاورید یا به خودتان تلقین کنید. شما آن را نخواسته اید، گرچه یادگیری تغییر نحوه تفکرتان و برخورد با افکار وسواسی و اضطراب، قطعاً کلیـد حذف آن از زندگی تان است.
بهترین تعریف از نشانه های اختلال وسواسی – اجباری عبارت است از مجموعه ای از تجربه های درونی و الگو های رفتاری ناخواسته که بسیار استرس آور است و بدون درمان به دشواری می توان کنترلشان کرد. تجربه های درونی شامل افکار، تصاویر ذهنی و تردید های بی معنی به نام وسواس فکری هستند که بر خلاف خواسته شما به ذهنتان می آیند. این نوع مزاحمت های ذهنی که اغلب با چیزی در محیط آغاز می شوند احساس اضطراب یا ناراحتی بر می انگیزند و همراه با این ترس و شک هستند که اتفاق بد یا آزار دهنده ای ممکن است بیفتد. 

ممکن است متوجه تغییراتی در بدنتان شوید مانند تپش قلب، سفتی ماهیچه ها و دل آشوبه – که این نشانه هـا پاسـخ جنگ یا گریزه نامیده می شوند. این تجربه های درونی، به نوبه خود تمایل به انجام کاری برای کاهش اضطراب و برخورد با افکار وسواسی ایجاد می کند. آیین مندی ها (گاهی آیین مندی های اجباری نامیده می شوند) و راهبرد های اجتناب انواع الگو های رفتاری هستند که افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی – اجباری در تلاش برای مقابله با افکار وسواسی اتحاد می کنند و موجب احساس ایمنی و اطمینان و کاهش اضطراب می گردند.

دو پیام مهم اصلی در این جا عبارت اند از:

وسواس ها، باعث برانگیختن اضطراب، عدم اطمینان و ناراحتی می شوند. تشریفات اجباری و اجتناب ها کوشش هایی در جهت کاهش اضطراب و ناراحتی تان هستند. اگر چه آیین مندی های اجباری و رفتار های اجتنابی گاه و بیگاه در کاهش اضطراب وسواسی و عدم اطمینان و سایر تجربه های درونی ناخواسته در کوتاه مدت موفق هستند، ولی در بلند مدت اثر معکوس دارند، زیرا تجربه های درونی مرتبط با اختلال شخصیت وسواسی – اجباری همیشه باز می گردند. بنابر این ناگهان به خود آمده و می بینید همان آیین مندی ها و رفتار های اجباری را بیشتر و بیشتر انجام می دهید. در طول زمان، این الگو ها شدت می یابند تا جایی که فرد ناچار است نیروی بسیار زیادی را صرف مبارزه با تجربه های درونی اش به وسیله اجتناب و آیین مندی ها نماید (که به هر حال اثر معکوس دارند) و بنابراین حوزه های مهم زندگی مختل می گردند.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری درگیری دائم ذهنی با مفهوم نظم و ترتیب، وقت شناسی بسیار سختگیرانه، مسئولیت پذیری افراطی ، رقابت طلبی، کنترلگری اطرافیان و کمال گرایی دارند. به قدری در درک جزئیات بی اهمیت درگیر می‌شوند که نمی‌توانند کارهایشان را به موقع به اتمام برسانند. خودشان را تمام و کمال وقف کار می‌کنند، نمی‌توانند به هیچ عنوان تفویض اختیار و یا تقسیم کار نمایند چرا که شدیداً باور دارند دیگران هرگز نمی‌توانند به کیفیت خودشان امور را رسیدگی کنند. این باعث می شود که هرگونه تفریح در رابطه با نزدیکان را نپذیرند و هنگام تفریح همیشه احساس عذاب وجدان داشته باشند . انسان هایی بسیار اخلاق مدار هستند و درگیری دائم با وجدان خود دارند .این امر سبب سختگیری زیاد و عدم انعطاف پذیری آنان می گردد.

خصوصیات افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری چیست؟

ممکن است نسبت به خود و دیگران بسیار خساست به خرج دهند و علاقه خاصی به احتکار، جمع‌آوری و نگهداری وسایل هر چند غیر قابل مصرف و غیر ضروری داشته باشند و نتوانند راضی به دور انداختن وسائل غیرضروری و حتی وسایلی که دیگر قابل استفاده نیستند باشند. دقت داشته باشید که این ویژگی های اخلاقی و رفتارهای ناهنجار ممکن است در بسیاری از افراد دیده شود اما وقتی که عملکرد شغلی، ارتباطات اجتماعی و کارکرد کلی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد به نوعی اختلال شخصیت به حساب می آید.
اختلال شخصیت وسواسی مجبور (OCPD) اگرچه با اختلال وسواس فکری – عملی (OCD) تا حدود زیادی همپوشانی و همزمانی دارد ولی در طبقه بندی تشخیصی اختلالات روانی دو اختلال جدا از هم به حساب می‌آیند. در اختلال وسواس افراد از افکار مزاحم خودآیند و نشانه‌های وسواس خود رنج می‌برند و به راه‌های درمانی متنوعی متوسل می شوند تا بتوانند از کمیت و شدت نشانه‌های خود بکاهند ولی در اختلال شخصیت امکان دارد تا مدتی فرد با علائم اختلال خود هیچ گونه مشکلی نداشته باشد و حتی در مواردی با ویژگی کمال گرایی افراطی و تایید طلبی که دارند ، این شرایط را بسیار رضایت بخش و مثبت قلمداد کنند و متاسفانه در مواردی جامعه هم به دلیل مسئولیت پذیری افراطی و اعتیاد آنان به کار امتیازاتی برایشان در نظر میگیرد.

علت اختلال شخصیت وسواسی جبری چیست؟

علت شکل‌گیری این اختلال شخصیت به تجربیات دوران کودکی بر می گردد که نیازهای کودک به دلیل کوتاهی مراقبان اصلی از جمله پدر و مادر به شکل کافی و در شرایط سالمی برآورده نشده. این باعث عدم شکل‌گیری حس ارزشمندی و عزت نفس در فرد می گردد. به طوری که او در بزرگسالی تلاش می‌کند حس ارزشمندی خود را فقط با دستاوردهایش تامین کند و رقابت پایان ناپذیری را به قیمت نادیده گرفتن کلیه نیازهای عاطفی خود با دیگران آغاز می نماید. در مواردی همزمان احساس خشم و وابستگی را تجربه می‌کند. دقیقا همان احساس و هیجان اولیه که نسبت به مراقبان اصلی خود یعنی پدر و مادر در کودکی داشته است.

توجه مشروط و وابسته به شروط تعیین شده در محیط خانه برای کودک پذیرفته نخواهد بود و به اجبار تنها زمانی توجه و تأیید پدر و مادر را دریافت می‌کند که طبق شروط تعیین شده ی آنان علی رغم میل باطنی اش عمل نماید. ‌ پذیرش همزمان این دو هیجان ( خشم و دلبستگی) کار راحتی نخواهد بود در نتیجه آن را انکار می کند و برعکس سعی می کند که هیچ وابستگی و دلبستگی به اطرافیان خود نشان ندهد. این تمایل از آنها انسان هایی بسیار سخت‌گیر ،انعطاف ناپذیر، ناسازگار و تک رو می سازد.

خصلت کنترلگری آنها ممکن است به این دلیل باشد که ثبات کافی را در دوران کودکی خود و در کنار پدر و مادر تجربه نکرده اند و هم اکنون تلاش می‌کنند تا با کنترل کردن اطرافیان و شرایط پیرامون خود ثبات ازدست‌رفته و آرامش تجربه نشده ناشی از عدم ثبات در محیط اولیه زندگی خود را هم اکنون تجربه کنند. کمال گرایی آنها ممکن است به این دلیل باشد که فکر می کنند فقط زمانی که بی عیب و نقص باشند از نظر دیگران دوست داشتنی و پذیرفتنی هستند و نماد یک والد سختگیر ،انتقادگر و پرتوقع را همیشه با خود به همراه دارند تا با سرزنش خود بعد از کسب هر دستاوردی طعم شیرین موفقیت را به کام خود تلخ کنند و هرگز از هیچ چیز در زندگی خود راضی نباشند.

همانطور که پیش تر ذکر شد،فرد با اختلال شخصیت وسواسی جبری دائماً به فکر جزئیات، قواعد، فهرستها، نظم، سازمان و جدول‌های زمانی است تا جایی که هدف اصلی فعالیت مورد نظر فراموش می شود. کمال گرایی در فرد وسواسی باعث میشود در پایان رساندن پروژه ها اختلال ایجاد شود چون استانداردهایش رعایت نشده‌اند، نمی‌تواند پروژه‌ها را کامل کند و به موقع ارائه دهد. به شدت خود را وقف کار می‌کند و شدیداً در تلاش است عملکرد خوبی در شغلش داشته باشد تا جایی که فعالیت‌های تفریحی و دوستی های خود را کنار می‌گذارد.
اختلال شخصیت وسواسی مجبور بیش از حد وجدان کاری و مسئولیت پذیری دارد.  درباره رعایت اخلاق، اصول و ارزش‌های انعطاف پذیری ندارد. آداب و رسوم مذهبی جزو این معیارها محسوب نمی‌شود.
فرد با شخصیت وسواسی نمی‌تواند اشیای کهنه یا بی ارزش را دور بیندازد حتی اگر هیچ ارزش معنوی برایش نداشته باشد. دوست ندارد قسمتی از کارش را به دیگران بسپارد یا با دیگران همکاری کند. مگر اینکه کارها را دقیقاً همان طوری  که او می‌خواهد انجام دهند.
 اختلال شخصیت وسواس اجباری در خرج کردن پول هم برای خود و هم برای دیگران خسیس است. اعتقاد دارد که پول را باید برای  روز مبادا جمع کرد. در افکار و عقایدش بسیار  سرسخت است و اصلاً حاضر نیست کوتاه بیاید.

 از جمله دیگر ویژگی های شخصیت وسواسی جبری

•  بیش از اندازه کمال گرا هستند تا جایی که در انجام کارها دچار مشکل می‌شوند.
•  رفتارهای رسمی، خشک و بسیار جدی دارند.
•  به سختی احساساتشان را بروز می‌دهند.
•  به جزئیات بیش از اندازه توجه می‌کنند.
•  قوانین سخت و پیچیده برای بخش‌های گوناگون زندگی دارند و از قوانین پیروی می‌کنند.
•  بیش از اندازه مسئولیت‌پذیری دارند‌
•  بیش از اندازه وظیفه شناس هستند به گونه ای که خانواده و دوستان و روابط اجتماعی خود را فراموش می کنند.
• کارها را به دیگران نمی سپارند. چون بر این باورند که آنها نمی‌توانند کار را به کیفیت خودشان انجام دهند.
•  بیش از اندازه اقتصادی فکر می‌کنند از نظر دیگران خسیس هستند.
• در رابطه با افراد دچار اختلال شخصیت وسواسی جبری باید در نظر بگیرید که این افراد نیاز شدیدی به تحمیل استانداردهای خود به اطرافیانشان دارند. به همین دلیل اکثراً با خانواده و دوستان خود دچار تنش و مناقشه می شوند.
•  در ابراز عواطف بسیار ضعیف هستند و ابراز عاطفه  در آنها بسیار کنترل شده است. بیان احساسات در حضور دیگران برای آنها کاری سخت میباشد.
•  روابطشان با دیگران جدی و رسمی است. برای فرد دچار این اختلال هیچ کار و رفتاری به اندازه کافی خوب و راضی کننده نیست. دقیق بودن بیش از اندازه آنها، استانداردهای سطح بالا، مشخص بودن راه و روش انجام هر کار  در ذهن آنها و انعطاف ناپذیری حتی درباره امور جزئی،  زندگی با آنها را بسیار سخت می کند.

شیوع اختلال شخصیت وسواسی جبری

 این اختلال بین هر دو جنس بروز می‌کند ولی شیوع آن بین مردان بیشتر از زنان است. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند بیشتر از دیگر بیماران به دنبال درمان می‌روند. این اختلال یکی از شایع ترین اختلال های شخصیت بین مردم به حساب می‌آید و چیزی حدود ۲ الی ۷  درصد کل جمعیت تخمین زده می‌شود.

دلیل ابتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری

در برخی تحقیقات مشخص شده است  که این افراد در دوران کودکی احساس می‌کردند که نیاز است همیشه برای دریافت توجه و محبت والدین، فرزندی حرف گوش کن و فرمانبردار برای والدینشان باشند و این رفتار در بزرگسالی نیز آنها را همراهی می‌کند. والد درونی سختگیر و منتقد جانشین والد بیرونی میشود . همچنین محققین معتقدند ژنتیک نیز در بروز این بیماری نقش دارد. به ویژه اگر در کنار عوامل دیگری مانند والدینی که مبتلا به اختلالات روانی و اضطراب باشند احتمال عود و بروز این بیماری نیز افزایش می یابد.

درمان رفتاری شناختی اختلال شخصیت جبری

درمان رفتاری شناختی یا CBT نوعی  روان درمانی و مشاوره است. بیمار طبق برنامه مشخص و منظم با درمانگر خود ملاقات می‌کند. در این مشاوره بیمار با درمانگر خود درباره ترس ها، اضطراب ،استرس و افسردگی خود صحبت می‌کند. و درمانگر تلاش می کند تا بیمار بتواند با اطرافیان و خانواده خود روابط موثر و بهتری داشته باشد. زمان و انرژی کمتری را برای کار خود صرف کند.

آموزش مهارت های آرام سازی به بیماران

 آموزش تکنیک های رسیدن به آرامش مثل تکنیک های تنفس عمیق و آرام سازی عضلانی به بیمار برای کاهش اضطراب در این بیماری رایج است. همچنین فعالیت‌هایی مانند تای‌چی، یوگا و پیلاتس می تواند برای فرد مفید باشد.

درمان دارویی اختلال شخصیت وسواسی جبری

ممکن است درمانگر برای کاهش و کنترل استرس   وسواسش به  اجبار عود کند. برای بیمار دارو آرام بخش  تجویز شود . البته تجویز طولانی مدت دارو برای این افراد توصیه نمی شود. در واقع اختلال شخصیت وسواسی اجباری یک الگوی شخصیتی فراگیر است که  دلمشغولی فراوانی به نظم ،کمال گرایی و کنترل کردن دیگران دارد . در اوایل بزرگسالی شروع می شود و جنبه های مختلف زندگی فرد  را در بر می‌گیرد.

در پایان لازم است یادآوری کنم که اختلال شخصیت وسواسی مجبور با انواع روان درمانی و پرداختن به الگوهای فکری و رفتاری آسیب‌رسان افراد مبتلا قابل درمان می‌باشد .