دارو های روان گردان

داروهای روان گردان یا psychotropic Drugs به داروهایی اطلاق می‌شود که بر حالات روانی، تاثیر بارزی دارند. این داروها طیفی از آرام بخش ها تا محرک‌های سیستم اعصاب مرکزی و همچنین داروهای موثر بر خلق و ادراکات را در برمی‌گیرند. ساخت و به‌کارگیری علمی این داروها از دهه ۶۰ میلادی توسعه پیدا کرد کشف این داروها به خصوص برای کنترل حمله های تحریکی، کارهای خطرناک و مخل زندگی بیمار و اطرافیان انقلاب بزرگی در زندگی بیماران و نحوه درمان آنها بود.

اما با گذشت نیم قرن از ساخت داروهای روان گردان و پژوهش‌های وسیع در این راستا غالباً درمان اساسی توسط این داروهل به عمل نمی آید و بیشتر اوقات صرفاً جنبه مسکن، نگهدارنده و کنترل علائم را دارند و با قطع مصرف متاسفانه علائم بیمار مجددا طی یک دوره مشخص عود می نماید. به علاوه تاثیری بر ادراک، تفکر، شناخت‌های بیمار و الگوهای نا سازگاری رفتاری او با محیط اطرافش ندارند اما ضرورت استفاده از آنها برای بیماران روان پریش یا سایکوتیک همانند اسکیزوفرنی و اختلالات دوقطبی اجتناب‌ناپذیر است.

یکی از مشکلات داروهای روان گردان وابستگی بیماران به آنهاست برخی از بیماران در تمام دوران زندگی مجبور به استفاده از آنها هستند حتی بدون اینکه درمان شده باشند. داروهای مورد استفاده در بیماری های اعصاب و روان را می‌توان به ۱۰ گروه تقسیم نمود:

• داروهای آرام بخش و خواب‌آور
• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ضد سایکوز
• داروهای مورد استفاده در درمان اختلال دوقطبی داروهای تثبیت کننده خلق
• داروهای محرک روان
• داروهای مورد استفاده در درمان انواع سردرد
• داروهای مورد استفاده در بیماری مالتیپل اسکلروز اختلالات اعصاب و روان سالمندان (پارکینسون, آلزایمر دمانس ,دلیریوم)

علاوه بر اینها در این سلسله مقاله هایی که در رابطه با داروهای روان گردان در ادامه می نویسم به موارد موثر به بر روان نیز می پردازند. قبل از پرداختن به هر یک از گروههای درمانی نامبرده به مواد موثر و و مواد موثر بر روان و عوارض جانبی و مکانیسم‌های اثر هر یک مفاهیم اساسی چند مفهوم اساسی دارودرمانی را به اختصار شرح خواهم داد
قبل از توضیح هر دسته داروهای فوق لازم است که با چند مفهوم مرتبط در رابطه با داروهای روان گردان آشنا شوید.

چند مفهوم  در داروهای روان گردان

۱) جذب (Absorbtion)

یعنی ورود دارو به جریان خون. مصرف قرص و شربت از دهان وارد معده ، روده و پس از تجزیه وارد جریان خون می شود. مولکولهای دارو از طریق دیواره روده کوچک به داخل عروق خونی می‌روند و به سمت سلول های بافت تخصصی خود به حرکت در می آیند.

۲) پخش (Distribution)

پخش یا توزیع به جریان ورود دارو از جریان خون به درون بافت ها و اندام ها مربوطه است .اگر یک داروی روان گردان نتواند جریان خون را ترک کند نمی تواند اثرات درمانی خود را نشان دهد. مولکولهای حلال چربی می توانند به غشاهای سلولی نفوذ کنند تا بتوانند به سایر غشاهای سلول نفوذ کنند تا بتوانند به سایر غشاهای سلولی رخنه نمایند.

۳) متابولیسم (Metabolism)

به فرایند شکسته شدن مولکولهای دارو به یک شرکت غیر فعال و محلول در آب اصلاح می‌شود. غالب داروها به صورت غیر فعال و محلول در آب برای دفع از بدن در ادرار متابولیزه می شوند یک نکته قابل توجه این است که همه داروها به اشکال غیر فعال شکسته نشده و به صورت محلول در آب در نمی آیند و از طریق سیستم کلیوی دفع نمی‌شوند. بخش عمده متابولیسم داروها در کبد رخ می‌دهد اما تنها کبد این کار را انجام نمی دهد. برخی از فعالیت متابولیت ها در کلیه ها، ریه‌ها و پلاسما صورت می‌گیرد.

نیمه عمر دارو ها

نیمه عمر دارو به میزان زمان مورد نیاز برای خروج ۵۰ درصد دارو از بدن گفته می‌شود. اگر دارویی به عنوان مثال نیمه عمر ۴ ساعته دارد ۵۰ درصد دارو در عرض مدت چهار ساعت از سیستم خارج خواهد شد. در ۴ ساعت دیگر ، تنها ۲۵ درصد دوز اصلی باقی می‌ماند. این عمل به عنوان جنبش خطی اطلاق می‌شود و بیشتر داروها از آن خود تبعیت می کنند. کلیه ها بیشتر داروها را از بدن خارج می کنند اما راه های دیگری برای خروج دارو نیز وجود دارد مانند شیر پستان، صفرا، مدفوع، بزاق ،عرق و ریه‌ها عواملی که می‌تواند در دفع دارو تاثیر بگذارد شامل بیماری‌های کلیوی سن و رقابت دارو برای انتقال فعال است.

آزمایش های مربوط به داروهای روانگردان

در بیمارانی که از داروهای روانگردان استفاده می کنند گرایشی به سمت سنجش منظم سطوح پلاسمایی داروهای تجویز شده وجود دارد. برای برخی از داروها نظیر لیتیوم، این کار یک امر اساسی است. اما برای سایر داروها نظیر داروهای ضد روان پریش (آنتی سایکوتیک) سنجش سطوح پلاسمایی دارو بیشتر جنبه پژوهشی دارد. درمانگر نباید به دلایل پزشکی قانونی با اصرار بر سنجش سطوح خونی در تمام بیمارانی که داروهای روانگردان مصرف می‌کنند، طبابت دفاعی پیشه کند. وضعیت فعلی درمان با داروهای روانپزشکی به گونه‌ای است که می‌توان گفت به جز موارد نادر تجربه قضاوت بالینی روانپزشک شاخص بهتری برای تاثیر درمانی دارو است تا سطح پلاسمایی آن. به علاوه تکیه بر سطوح پلاسمایی نمی‌تواند جایگزین مهارت های بالینی و نیاز به حفظ جنبه‌های انسانی مراقبت از بیمار شود.

داروهای ضد روان پریشی (آنتی سایکوتیک)

در بیمارانی که داروهای آنتی سایکوتیک مصرف می‌کنند هیچ آزمون خاصی ضروری نیست هرچند تعیین سطح کارکردی کبد و شمارش کامل سلولهای خون ممکن است مفید باشد. داروهای آنتی سایکوتیک عمدتاً در کبد متابولیزه می‌شوند و متابولیتهای آنها بیشتر از طریق ادرار دفع می شوند. بسیاری از متابولیتها فعال هستند. اوج غلظت پلاسمایی معمولاً دو تا سه ساعت پس از مصرف خوراکی حاصل می‌شود. نیمه عمر حذف این داروها ۱۲  تا ۳۰ ساعت است. اما ممکن است به مراتب طولانی تر نیز باشد. برای دستیابی به غلظت ثابت دارو دست کم باید یک هفته مقدار ثابتی از دارو مصرف شود. به استثنای کلوزاپین تمامی آنتی سایکوتیک ها سبب افزایش کوتاه‌ مدت غلظت پرولاکتین میشوند. غلظت طبیعی پرولاکتین اغلب نشان دهنده عدم رعایت دستورات دارویی و یا عدم جذب دارو است.