روان درمانی سالمندان

مداخلات روان درمانی استاندارد برای سالمندان نظیر روان درمانی بینش گرا، روان درمانی حمایتی ،شناخت درمانی، گروه درمانی و خانواده درمانی باید برای بیماران سالمند فراهم باشد. شکی نیست که سالمندی شکل پذیری شخصیت را محدود می سازد و این امر به درجات مختلف ،در سنین مختلف صورت می‌گیرد و یک اصل کلی در این زمینه نمی‌توان ارائه کرد. روان‌ درمانی بینش گرا برای رفع یک علامت خاص در سالمندان نیز قابل استفاده است اگر احتمال ارضای نیازهای عزت نفس و رضایت را برای بیمار فراهم کند. این روش بسیار مفید واقع می‌شود ولی اگر بینشی فراهم آورد که زندگی سراسر شکست بوده و امکان ترمیم هم وجود ندارد استفاده از روش مزبور ممنوع است.
مسائل شایع مربوط به روان درمانی سالمندان شامل موارد زیر است:
نیاز به انطباق با فقدان های گوناگون و تکرارشونده مثل مرگ دوستان و عزیزان
نیاز به قبول نقش های تازه مثل انطباق بازنشستگی و عدم اشتغال در نقش‌های معین شده قبلی
نیاز به قبول فناپذیری خود
روان درمانی به افراد سالمند کمک می‌کند با این مسائل و مشکلات هیجانی پیرامون آنها روبرو شده و بتوانند تاثیر رفتار خود را بر دیگران درک کنند. روان درمانی علاوه بر بهبود روابط بین فردی موجب افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس، کاهش احساس درماندگی ، خشم و بهبود کیفیت زندگی می‌شود .
هدف کلی روان درمانی سالمندان عبارت است از:

• کمک به سالمند برای به حداقل رساندن شکایات
• برقراری دوستی و حفظ آن با هر دو جنس
• داشتن روابط جنسی در صورتی که میل و توانایی جنسی هنوز باقی باشد.

روان درمانی سالمندان رفع حدودی تنش های زیستی و فرهنگی را امکان‌پذیر می‌سازد و به افراد سالمند کمک می‌کند در محدوده توانایی‌های خود طبق آموزش‌ها، فعالیت‌ها و خود انگاره پیشین خود در جامعه، کار و تفریح نمایند. در بیماران دچار تخریب شناختی، روان درمانی موجب بهبود قابل ملاحظه‌ای در علائم روانی و جسمانی می شود. حافظه تا حدودی بهبود می یابد، شنوایی نسبت به قبل از روان درمانی بهتر میشود، هوشیاری نسبت به قبل از روان درمانی بهتر خواهد شد .
درمانگر در روان درمانی افراد سالمند باید فعال‌تر حمایت کننده تر و انعطاف پذیرتر از روان درمانی در افراد جوانتر باشد. درمانگر باید آماده باشد که به منظور مشاهده نخستین نشانه‌های ناتوانی که مستلزم درگیری فعال پزشکی دیگر مثل متخصص داخلی است و یا مشاوره یا درخواست کمک از اعضای خانواده را ایجاب می‌کند با قاطعیت عمل نماید.

فرد سالمند معمولاً به امید دریافت کمک بلاشرط و نامحدود، اطمینان بخشی و پذیرش درمانگر در جستجوی درمان بر می‌آید. بیماران اغلب انتظار دارند که درمانگر همه چیز را بداند و همه چیز توانا باشد و قادر به شفای معجزه آمیز باشد. اکثر بیماران بالاخره به این نتیجه می‌رسند که درمانگر هم انسان است و در روند درمان با درمانگر به یک تلاش مشترک دست می‌زنند. اما در برخی موارد لازم است درمانگر نقش آرمانی به خود بگیرد به خصوص وقتی که بیمار قادر یا مایل به واقعیت سنجی موثر نباشد. با کمک درمانگر بیمار با مشکلات قبلی که قبلا از آنها حذر می‌کرد روبرو می شود. تشویق مستقیم، اطمینان بخشی و اندرز دادن درمانگر با کمک به حل تعارض های موجود ،موجب بالا رفتن سطح اعتماد به نفس سالمند میشود.
در روش درمانی کوتاه مدت درمانگر به بیمار امکان می‌دهد که با درمانگر که او را فردی قدرتمند و خیرخواه می‌داند رابطه خاصی برقرار کند و بدین ترتیب پایه ریزی عزت نفس، حس کنترل و امنیت را در بیمار تسهیل می‌کند .بیمار معتقد است که بر پزشک خیرخواه تا حدودی کنترل دارد . این تصور از راه‌های ظریف و کوچکی ایجاد میشود برای مثال پزشک گرایش بیمار را در مورد تعداد جلسات در هفته ،جداول زمانی روزانه، رژیم غذایی و معاشرت با دیگران آشکار می‌کند و سپس تسلیم آرزوها و خواسته های بیماران می‌شود و در عین حال بدون سروصدا مواظب است بی جهت آلت دست بیمار قرار نگیرد.
این روش شامل ملاقاتهای هفتگی کوتاه مدت (۳۰ الی ۱۵ دقیقه) و ارضای درخواستهای واقع بینانه بیمار در صورت امکان است.

ارزیابی عصبی روانشناختی

معاینه کامل عصبی روانشناختی شامل مجموعه جامعی از آزمون هایی است که توسط معاینه کننده های مختلف و در زمان‌های مختلف به منظور ارزیابی سیر یک بیماری خاص قابل تکرار است. رایج‌ترین آزمون برای سنجش عملکرد شناختی فعلی معاینه مختصر وضعیت روانی
Mini Mental State Examination است. موقعیت سنجی، توجه، محاسبه، حافظه فوری و کوتاه مدت زبان و توانایی انجام دستورات ساده را  می سنجد. MMSE برای کشف تخریب ها، پیگیری سیر بیماری و کنترل پاسخ های درمانی بیمار مورد استفاده قرار می گیرد و برای تشخیص گذاری رسمی به کار نمی رود.  سن و سطح آموزش بر روی  عملکرد شناختی که در این مقیاس سنجیده می‌شود، تاثیر می گذارد.
بیماران سالمند بیش از جوانان دچار مشکلات طبی متعدد مزمن و همزمان هستند و بیش از آنها دارو مصرف می‌کنند. بسیاری از این داروها ممکن است بر وضعیت روان آنها تاثیر بگذارند.

سابقه طبی بیمار شامل موارد زیر است:
تمامی بیماریهای مهم، ضربات(تروماها)، سابقه بستری شدن و مداخلات درمانی. روانپزشک همچنین باید نسبت به بیماری طبی نهفته هوشیار باشد. عفونتها، اختلالات متابولیک ممکن است در ابتدا با علائم روانی تظاهر پیدا کنند. در بیماری پارکینسون ممکن است چندین ماه پیش از ظهور سایر علائم بیماری خلق افسرده، هذیان و توهمات بروز کند. از سوی دیگر اختلالات روانی نیز ممکن است سبب بروز علائم جسمی نظیر کاهش وزن، سوء تغذیه و ضعف ناشی از افسردگی شدید شوند. مرور دقیق داروهای مصرفی و از جمله داروهای بدون نسخه، ویتامین ها، داروهای تقویتی و حتی مواردی که اخیراً بیمار مصرف آنها را قطع کرده است اهمیت زیادی در تشخیص دارد. اثرات دارو ممکن است دیر پا بوده و سبب بروز افسردگی مانند داروهای ضد فشارخون یا تخریب شناختی، دلیریوم حملات تشنجی شود.

مرور داروها باید شامل جزئیات کافی مربوط به شناسایی مصرف نادرست، ارتباط مصرف داروها با رژیم غذایی خاص باشد. سابقه رژیم غذایی سالمندان نیز اهمیت فراوانی دارد.  مواردی مانند کمبود یا فزونی برخی  مواد غذایی مانند پروتئین و ویتامین ها ممکن است بر کارکردهای فیزیولوژی و وضعیت روانی سالمندان  تأثیر بگذارد.

درمان به کمک یادآوری خاطرات و مرور زندگی

در بین افراد پیر، گرایش همگانی برای تعمق در گذشته و یادآوری خاطرات آن صورت میگیرد. مشخصه این روش، رجوع پیش رونده به خاطرات گذشته و به خصوص خاطرات معنادار و متعارض است. افراد پیر به درجات مختلفی در خلال درمان، خاطرات گذشته خود را مرور می‌کنند و در زندگی معنایی را جستجو می‌کنند و تلاش می‌کنند تعارضات بین فردی و درون فرد روانی خود را حل کنند. درمان مرور زندگی به طور سیستماتیک این فرایند مرور خاطرات را تقویت میکند و آن را به شکل هوشیارتر و ارادی تر تبدیل می‌کند. درمانگر ممکن است با تشویق بیمار برای نوشتن با ضبط بیوگرافی همراه با مرور حوادث ویژه و نقاط عطف زندگی این فرآیند را تشویق کند.
فنون مورد استفاده در این روش عبارتند از تجدید دیدار با خانواده و دوستان صمیمی، نگاه کردن به یادگاری هایی نظیر آلبوم خانوادگی یا آلبوم های عکس بریده جراید. گزارش شده است که این روش موجب حل مشکلات قدیمی، افزایش تحمل تعارض، تسکین احساس گناه و ترس، تقویت عزت نفس، خلاقیت و گشاده دستی به پذیرش وضعیت موجود در سالمندان می شود.