چگونه انتقاد کنیم؟

• آیا هر انتقادی درد دارد؟
• چگونه نزدیکانمان را نقد کنیم که موجب آزارشان نشویم؟
• چگونه دیگران را نقد کنیم که به تغییر رفتار بهتر آنها منجر شود؟

در این مقاله به این سوال پاسخ می دهیم که چگونه انتقاد کنیم؟

بسیاری از اوقات در رابطه با دیگران نقدهایی داریم که هنگام مطرح کردنشان با طرف مقابل موجب دل آزردگی او می شویم. رعایت کردن نکات زیر به شما کمک میکند نقد موثرتر و با آسیب روانی کمتری را تجربه کنید.
۱) به دلیل اینکه به هنگام نقد کردن عزت نفس فرد مورد مخاطره قرار می‌گیرد، افراد معمولاً در برابر نقد مقاوم هستند به جز افرادی که عزت نفس بالایی دارند. بنابراین سعی کنید تا حد ممکن از روش‌های جایگزین استفاده کنید مثلاً به جای اینکه همسرتان را به دلیل رعایت نکردن نظم انتقاد کنید هنگامی که نظم را رعایت می‌کنند به او و رفتار مثبتش توجه کرده و از او تشکر کنید. این کار به مرور زمان باعث می‌شود عدم رعایت نظم او کم‌ رنگ شده و رعایت کردن نظمش بیشتر شود.

۲) قبل از نقد طرف مقابل، نیت تان را با خودتان مرور کنید آیا واقعاً قصد کمک به او و اصلاحش را دارید و یا صرفا می‌خواهید دلتان خنک شود و بیشتر تسلای خاطر خودتان با زیر سوال بردن او فراهم می شود؟ با خود رو راست باشید چون نیت شما در نوع انتقاد و لحن صحبت تان حتماً اثرگذار خواهد بود.

۳) قبل از نقاط منفی او، حتماً به نقاط مثبتش فکر کنید و آنها را به زبان آورده و به خاطر آن نقاط مثبت از او تشکر کنید‌. نقاط مثبتی که ذکر می کنید و تقدیرتان واقعی باشد.

۴) مراقب باشید رفتارش را نقد کنید و نه شخصیت او را. مثلاً نگویید شلخته ای. مثلاً به صورت واضح و روشن به رفتارهایی مثل اینکه به خانه می آید و لباس هایش را روی تخت می‌اندازد و یا جوراب و کیفش را کنار اتاق می‌اندازد اشاره کنید.

۵) حرف را کوتاه و خلاصه و در حد ضرورت بگویید. شاخه و برگ های اضافی ندهید و حرف را طولانی نکنید.

۶) صحبت های خود را با ضمیر «من» آغاز کنید و نه ضمیر «تو» مثلاً به جای اینکه بگویید تو به ظاهر و آراستگی ات اهمیت نمی دهی بگویید من دوست دارم بیشتر به خودت و ظاهرت اهمیت بدهی

۷) رفتار منفی طرف مقابل را تعمیم افراطی ندهید. مثلاً نگویید تو هیچ وقت حوصله حرف زدن نداری آیا واقعا هیچ زمان نبوده که حوصله حرف زدن نداشته باشد؟!

۸) با هم گفتگوی شفاف، روشن و عاری از کنایه که زمینه ساز سوءتفاهم خواهد بود داشته باشید. صحبت کنید و حرف هایتان را واضح و با مثال بیان کنید.
حال، زمانی که انتقاد را به شکل اصولی بیان کردید نحوه برخورد با انتقاد چگونه باید باشد؟

۱) بررسی

زمانی که انتقاد درست و ارزنده است، توجه کردن به آن می تواند مفید باشد. وقتی انتقاد طرف مقابل به وضوح تخریب کننده است باید صدمات آن را کاهش داده و به شیوه مناسبی به آن پاسخ داد.
روش ارزیابی کردن انتقاد، بررسی کردن آن است. به آن بخش از انتقاد که فرد منتقد بیشتر بر آن تاکید میکند، توجه کنید و سعی کنید بفهمید چرا به این خاطر ناراحت شده است. می توانید از رفتارهای مشابه قبلی او نیز کمک بگیرید.

۲) تصدیق

انتقاد آسیب زا است با این حال برخی مواقع سازنده است. موقعی که انتقاد از شما درست است، بهترین راه این است که آن را به سادگی تصدیق کنید.

۳) منحرف کردن

موقعی که فرد مقابل به منظور تخریب شما انتقاد می کند، منحرف کردن راهکار مفیدی است. چهار فن وجود دارد که از طریق آنها می توانید منتقد خود را خلع سلاح کنید و از شدت انتقال جلوگیری کنید.

تغییر بحث از محتوا به فرآیند:

تمرکز بحث‌ را از موضوع گفتگو به آنچه بین شما رخ می دهد تغییر دهید. در مواقعی که با صدای بلند بحث میکنید و هیجانات شدید مانع ارتباط موثر است یا موقعی که بحث اصلی مورد توجه قرار نمی گیرد بسیار مفید است. «من دارم ناامید میشوم همیشه زمان زیادی در مورد امور مالی صحبت می کنیم سپس صداهایمان را بلند کنیم و در پایان به نتیجه نمی رسیم» در این راهکار، احساس ها و افکار خود را در آن لحظه ابراز می کنید‌. مواظب باشید جملات خود را مثل طرف مقابل به صورت انتقادی و با حالت حمله بیان نکنید.

واکنش جراتمند:

برای اینکه به منتقد خود بگویید دیگر از شما خرده گیری بی مورد نکند، این راهکار بسیار مفید است. رفتار جرات مندانه یعنی تایید فرد منتقد بدون حمله به او و مخالفت با او بدون عصبانی شدن.
به تأخیر انداختن جراتمندانه پاسخ: به شما فرصت می دهد تا در مورد آنچه گفته شده به دقت فکر کنید، برخی راهکارهای مقابله ای را فعال سازید. «چیزهای زیادی گفتی و من برای خلاصه کردن آنها به زمان نیاز دارم بعد از ناهار دوباره صحبت می کنیم»
بررسی انتقال و یافتن موارد درست و تایید آنها: سعی می کنید از لابلای حرف های منتقد، موارد درست را تایید کنید. «اگر برای پسرمون بیشتر وقت صرف نکنی هرگز با او ارتباط خوبی نخواهی داشت»

۴) محدودسازی صدمه

موقعی که نسبت به کاهش عصبانیت همسرتان و باز کردن روزنه هایی برای ارتباط موثر، امید خیلی کمی دارید می توانید از این راهکار استفاده کنید. در این حالت باید سعی کنید به کمترین میزان ممکن در معرض عصبانیت همسرتان قرار بگیرید و نگذارید عصبانیت او به عزت نفس شما صدمه بزند. به محض اینکه طرف مقابلتان، دست به طعنه زدن، تحقیر کردن و سرزنش کردن زد، بحث را خاتمه دهید‌ به خودتان یادآور شوید که آنچه می شنوید، صرفاً نظر یک فرد است. حتی اگر آن فرد کسی است که او علاقه مند هستید به خودتان یادآوری کنید که شما صرفاً انسان هستید و دوست دارید بهترین عملکرد را داشته باشید و هر فردی اشتباه می کند‌ اگر نتوانستید مطابق انتظارات خودتان و همسرتان زندگی کنید دلیل نیست که فرد بد یا نالایق یا خودخواهی هستید.
در مواردی که بعد از انتقاد دچار احساس شرم و خجالت می شوید چه کاری باید انجام دهید؟
وقتی کسی رفتار بدی انجام میدهد یا فکر میکنیم رفتار بدی انجام داده راحت ترین کاری که به نظر می رسد متاسفانه انتقاد کردن از اوست.
شرم احساس ناخوشایندی است که از تجربه آن بیزاریم وقتی کسی ما را با انتقاد مخرب شرمنده می کند چه کار کنیم؟

۱) فوراً جواب ندهید: مجبور نیستید فوراً عذرخواهی کنید. برای خودتان زمانی در نظر بگیرید. مدتی صبر کنید و وقتی مسئله را تحلیل کردید واکنش مناسب نشان دهید.

۲) موضوع را شخصی سازی نکنید: چه عواملی باعث شده این فرد تحقیر آمیز با شما رفتار کند؟ شاید نوع برخورد شما عامل زمینه ساز محسوب می شود. گاهی فرد تحقیر کننده عمدا این کار را نمی کند می توانید خصوصی به او تذکر دهید که از حرفش ناراحت شدید حتی اگر عمداً کسی این کار را کرد یادتان باشد مهم نیست که چه اشتباهی کرده اید مهم این است که شما لایق تحقیر شدن نیستید.

۳) از موقعیت دور شوید: سعی نکنید همه چیز را فورا درست کنید چند دقیقه فاصله بگیرید و بعد سراغ فرد و مسئله بروید.

۴) تلافی نکنید: شاید عصبانی شوید و در صدد تلافی بر بیایید اما این موضوع وضعیت را بدتر می‌کند تلافی نکردن به معنای ضعیف بودن نیست گاه قدرت یعنی توانایی در نادیده گرفتن. نکته مهم این است که اجازه ندهید کسی به عزت نفس شما آسیب وارد کند.