اختلال شخصیت نمایشی

 برخی افراد تمایل دارند خودشان را به صورت بسیار شورانگیز و دراماتیک ابراز کنند و تلاش دائم در جلب توجه و تأیید دیگران دارند. این افراد از کانون توجه بودن بسیار لذت می‌برند و برای اطمینان از دستیابی به آن دست به هر کاری می‌زنند تا دیده شوند. به ظاهر و پوشش شان توجه افراطی دارند تا بتوانند به هر طریقی به هدف خود که قرار گرفتن در مرکز توجه است دست یابند. در بسیاری از موارد ادا اطوارهایی با محتوای جنسی و عشوه گری در سبک های ارتباطیشأن واضح است.
این افراد در علم آسیب شناسی روانی مبتلایان به اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic Personality Disorder) هستند. در این مقاله به ارائه توضیحات کاملی در جهت معرفی این اختلال، نشانه های آن، راه های تشخیص و رویکرد های درمانی مرتبط خواهم پرداخت.

ویژگی های بالینی اختلال شخصیت نمایشی

مبتلایان به اختلال شخصیت نمایشی معمولاً رفتار توجه طلبانه بسیاری دارند. آنها در افکار و احساسات خود اغلب مبالغه می کند و هر چیز ساده را مهمتر از آنچه هست جلوه می دهند. اگر کانون توجه واقع نشوند یا تایید مورد انتظار شان را دریافت نکنند ناگهان تندخو می‌شوند دیگران را ملامت می‌کنند و گاهی به آنها افترا های بسیار ناروایی می زنند.

رفتارهای اغواگرانه در اینگونه بیماران از هر جنسی که باشند شایع است. آن ها در هر شرایطی با اغواگری، سعی در رفع نیازهای فوری امیالشان دارند و اگر کوچکترین مخالفتی در جهت رفع این نیازها صورت بگیرد به شکل اغراق آمیزی مثل گریه کردن، غش کردن یا تمارض واکنش نشان می دهند.
آنها به راحتی می توانند تحت تاثیر دیگران قرار بگیرند و بسیار القا پذیر هستند. از هیچگونه بینش تحلیلی و بصیرت ارتباطی برخوردار نیستند. داشتن روابط میان فردی بی کیفیت از جمله ویژگی این افراد است. افرادی بسیار نمایشی و تحریک پذیر هستند.
رفتار هایشان پر رنگ و لعاب، ظاهری و برون گرایانه است علیرغم رفتار متظاهرانه و پرزرق و برقی که دارنپرداختن به تخیلات جنسی در مورد افرادی که با آنها رابطه دارند و اذعان می‌کنند که دیگران تمایل دارند با آنها رابطه برقرار کنند بسیار زیاد است. این بیماران ممکن است به کژکاری روانی جنسی مبتلا باشند. زن های نمایشی یا مرد های نمایشی ممکن است در مواردی حتی ناتوانی جنسی داشته باشد ولی برای اینکه مطمئن شوند که در جنس مخالف جاذبه جنسی دارند ممکن است تکانه های جنسی خود را به شکل اغراق شده ای به عمل درآورند.
نیاز آنها به اطمینان از خود تمامی ندارد. همواره در تلاش هستند تا اطمینان خاطر و تایید دیگران را جلب کنند و چنانچه آن را به دست نیاورند به شدت عصبانی میشوند. افرادی هستند سطحی،مغرور و دم دمی مزاج . نیازهای بسیار شدید آنها به وابستگی باعث می شود که زود به هرکسی اعتماد کنند و دیگران خیلی راحت می‌توانند آنها را فریب دهند. این بیماران افرادی هیجان طلب هستند که ممکن است با قانون درگیر شوند و به سوء مصرف مواد رو بیاورند.
این افراد از فهم احساسات واقعی خود عاجزند و نمی تواند انگیزه های خود را از انجام رفتارهای پر زرق و برق شان توضیح دهند و اگر تحت فشار روانی قرار بگیرند حس واقعیت سنجی شأن به راحتی مختل می شود. با بالا رفتن سن علائم کمتری در بیماران مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی دیده می شود اما از آنجا که انرژی این بیماران نیز با افزایش سن کم می شود تفاوتی که در علائم آنها دیده می شود ممکن است ظاهری باشد نه واقعی.

به طور کلی ساختار شخصیت یک ساختار خطی ساده به نظر می رسد، اما در واقع خیلی پیچیده تر است. زمانی این گونه تصور می شد که شخصیت فرد در یک یا دو کلمه ضد اجتماعی ست یا او بی ثبات است اما با بررسی عمیق آسیب شناسی روانی متوجه می شویم که ناخواسته به بسیاری از اطلاعات ضروری آن ها توجه نشده است.
پیچیدگی اختلال شخصیت باید از دو زاویه بررسی شود. یکی ساختار سطحی و دیگری ساختار هسته ای. ساختار سطحی آن چیزی است که قابل مشاهده و آشکار است. برای مثال: خشم، حسادت یا فعالیت جنسی افراطی.

هر گاه درمانگران به جای توجه به محتوای هسته ای تنها به ساختار سطحی توجه کنند آسیب شناسی را نمی یابند و به دلیل مشغول شدن نابهنگام و نادرست در مداخله، درمان را به درستی پیش نمی برند. توجه به محتوای هسته ای سبب تمرکز بر انگیزه های درونی مسبب رفتار های ظاهری و ساختار سطحی است. اگر به محتوای هسته ای پرداخته شود ضمن کاهش رفتار های سطحی، نسبت به ساز و کار های دفاعی نیز آگاهی ایجاد می شود. شاید شما چنین چیزی را بدون توجه به آن ها تجربه کرده باشید.

هنگام کار با مراجع دارای اختلال شخصیت نمایشی به دلیل دست گذاشتن روی محتوای هسته ای ممکن است واکنش های هیجانی و شدید دفاعی، عصبانیت، عشوه گری یا … داشته باشد.
تصور کنید که اگر در جلسه درمان به تدافعی عمل کردن مراجع که به دلیل آشکار شدن محتوای هسته ای او ایجاد شده است توجه کنید و بر اساس این رفتار های تدافعی که محتوای سطحی است و تحت تأثیر یک برانگیزاننده هیجانی رخ داده است درمان خود را ادامه دهید به طور قطع در چنین شرایطی درمان طولانی تر شده و مستلزم آن می شود تا بعد از مدتی طولانی، مجدداً به محتوای هسته ای بپردازید.
پیش از درمان اختلال شخصیت نمایشی باید مطمئن شوید که آیا آنچه می بینید واقعاً اختلال شخصیت است و یا واکنش موقعیتی شدید و حاد نسبت به یک موقعیت خاص؟
پرسش های مطرح شده در ادامه این مقاله ما را در شناسایی پنج عامل حیاتی در افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی یاری می رساند.
۱) آیا رفتار ها با ایگو یا خود شخص همخوان است؟
وقتی مراجع گرفتار رفتار خاصی است که نوعا پیامدی منفی به دنبال دارد پشیمان می شود؟
رفتار های خود همخوان شخص را اذیت نمی کند. برای مثال اگر مراجع شما با پدر شریک عاطفی خود رابطه جنسی داشته باشد و این رفتار، هـمخـوان با ایگوی وی باشد قطعاً پشیمان نخواهد شد. او برای این کار مردد نیست و تعارض درونی را به دنبال این رفتار تجربه نخواهد کرد.
۲) آیا رفتار او فراگیر است؟ ما می خواهیم مطمئن شویم که آیا رفتار در بافت های مختلف مانند روابط عشقی، تحصیلی و شغلی در محل کار رخ می دهد؟ برای مثال وقتی مراجع آشفته و مضطرب می شود خواه در محل کار، مدرسه یا خانه باشد تمایل دارد که بر سر رئیس، همکار، شریک عاطفی یا دوستش فریاد بزند. فرد دارای اختلال شخصیت، صرف نظر از این که در چه موقعیتی یا در تعامل با چه کسی باشد، بی قراری خود را نشان خواهد داد.
۳) آیا او منبع کنترل بیرونی دارد؟ داشتن یک منبع کنترل بیرونی هنگامی تلقی می شود که افراد یک رویداد را چه خوب و چه بد به یک عامل غیر قابل کنترل بیرونی، مانند شرایط محیطی، سایر افراد یا قدرت ما فوق نسبت دهند؛ برای مثال مراجع نمایشی شما که به خاطر رفتاری ناشایست در مقابل رئیس خود و تمایل به برقراری رابطه با او کارش را از دست داده است ممکن است اظهار کـنـد بـرای این اخراج شده است که رئیس او خجالت کشیده و همه در محل کار، به خاطر ظاهرش به او حسـادت می کنند. آن ها فقط دنبال بهانه ای برای اخراج او بودند.
۴)آیا این یک الگوی رفتاری مداوم است؟ یک الگوی رفتاری مداوم الگویی است که بدون یک عامل انگیزشی قابل شناسایی روی می دهد. برای مثال مراجعی که اختلال شخصیت نمایشی دارد تقریبا و به طور همیشگی، بعد از یک هفته تجربه احساسات بسیار صمیمی با شریک عاطفی، دوست و یا همکار، ارتباطش را با آن ها قطع می کند.
۵)آیا او در موقعیت های مختلف انعطاف ناپذیر است؟ افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی صرف نظر از عوامل درونی و پیامد ها تمایل دارند پاسخ های انعطاف ناپذیری به موقعیت های مختلف نشان دهند؛ برای مثال مراجع شما که دارای اختلال شخصیت نمایشی است علی رغم این که می داند رفتار او ممکن است به بدتر شدن اوضاع بینجامد باز هم به رفتار پرخاشگرایانه خود در هر موقعیتی چه با صندوق دار فروشگاه، چه با افسر پلیس، چه با یک نوجوان ادامه می دهد. هر چند که این رفتار ها گاهی به قیمت از دست دادن کسی یا کاری تمام شود که مورد علاقه او است.

ارزیابی این پنج مؤلفه به شما کمک می کند تا دریابید که آیا مراجع واقعاً دارای اختلال شخصیت نمایشی هست یا خیر؟ البته باید در نظر داشته باشید که هرگز نباید فردی را که تحت تأثیر دارو یا مواد یا ترک آن هاست و چنین رفتار هایی را از خود نشان می دهد با فردی با احتمال اختلال شخصیت اشتباه گرفت. زیرا ممکن است مصرف مواد موجب علائم مختلفی شده و تصویر بالینی را پیچیده تر کند.

ویژگی های تشخیصی

این تشخیص برای افرادی مقرر می‌شود که طبق پنج مورد زیر یا  بیشتر، الگوی فراگیر هیجان پذیری افراطی و توجه خواهی نشان می دهند:
وقتی کانون توجه نیستند، ناراحت می شوند.
تعامل‌های آنها با وسوسه جنسی نامناسب یا رفتارهای  تحریک آمیز جنسی مشخص می شوند.
ابراز هیجان های آنها به سرعت تغییر می‌کند و سطحی است.
برای جلب کردن توجه دیگران از ظاهر بدنی خود استفاده می کنند.
گفتار آنها شدیداً کلی فاقد بینش و جزئیات است.
آنها خودنما و نمایشی هستند.
ابراز هیجانات همراه با اغواگری و مبالغه است.
بسیار القاپذیر هستند.یعنی به راحتی تحت تاثیر افراد و موقعیت ها قرار می گیرند.
روابط را صمیمانه تر و خودمانی تر  از آنچه واقعاً هستند سوء تعبیر می کنند.
تفاوت قائل شدن میان اختلال شخصیت نمایشی و اختلال شخصیت مرزی دشوار است. البته اقدام به خودکشی، ابهام در هویت ،حملات گذرای روانپریشی در اختلال شخصیت مرزی بیشتر دیده می‌شود. البته مواردی دیده شده که در یک بیمار هر دو تشخیص (مرزی ونمایشی) مطرح شده است. نکته حایز اهمیت تشخیص افتراقی و تفکیک این دو اختلال شخصیت از یکدیگر توسط درمانگر می باشد اختلال جسمانی سازی ممکن است همزمان با اختلال شخصیت نمایشی نیز دیده شود.

سبک ارتباطی

شاید بتوانید تصور کنید که دیگران با وجود این رفتارها چقدر از این افراد فاصله میگیرند .در واقع رابطه داشتن با این افراد بسیار درد آور و ناخوشایند است. در نتیجه این افراد روابط نزدیک و متقابل بسیار معدود و محدودی دارند.
سبک دلبستگی این افراد ناایمن است و آنها به طور مدام جویای حمایت ،تایید و توجه همسرشان هستند و نمی‌توانند دلبستگی عمیق و روابط با کیفیت را به مدت طولانی حفظ کنند. هیجان های افراطی پراکنده و اغراق‌آمیز جز جدانشدنی سبک ارتباطی این افراد است. رفتار آنها به سرعت متغیر می‌باشد.
مشخصه تعامل این افراد با دیگران به صورت اغواگری جنسی یا تحریک کنندگی جنسی است. همواره از ظاهر جسمی خود برای جلب توجه دیگران استفاده می کنند. استدلال های آنها به نحوی افراطی هیجانی و مبتنی بر حدس و گمان و فاقد جزئیات است. روابط را خودمانی تر از آنچه واقعا هست می پندارند.
نحوه ای که افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی مردم و شرایط را ارزیابی می‌کنند خالی از هرگونه دقت، پختگی و سنجیدگی است. همواره در معرض تحریف و دستکاری اطلاعات قرار دارند. بنابراین عقاید آنها میتواند به نرخ روز و بستگی به شرایط از یک حالت تفریط سریعاً به حالت افراط تغییر کند.

روند درمان اختلال شخصیت نمایشی

افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی در مصاحبه تشخیصی بالینی همکاری خوبی با درمانگر دارند و مشاهدات خود را با جزئیات کامل ارائه میدهند‌. در صحبت کردن آنها ژست ها، تاکید ها، مکث های نمایشی و لغزش های زبانی زیاد دیده می شود.
زبانی پر زرق و برق و پررنگ و لعاب دارند. اظهار نظرهای عاطفی در آنها شایع است اما اگر مجبورشان کنید وجود احساس خاصی مثل خشم اندوه و خواسته های جنسی که از طرف مقابل دارند را در جلسه درمان قبول کنند ابراز تعجب، نارضایتی و انکار می کنند.
این افراد در تکالیف مربوط به ریاضی که نیاز به تمرکز دارد هیچ گونه پافشاری ندارند و حتی با کمال تعجب موضوعات عاطفی را هم علیرغم ظاهرسازی که دارند زود از یاد می برند.

درمان اختلال شخصیت نمایشی

نظریه پردازان شناختی _ رفتاری
نظریه پردازان شناختی_رفتاری معتقدند افراد مبتلا به این اختلال شخصیت از فرضهای بنیادین اشتباه در برخوردشان با زندگی رنج می برند .
یکی از عقاید اصلی و باورهای هسته‌ای این افراد این است که «من بی کفایتم و نمی‌توانم خودم از پس زندگی ام برآیم»
این عقیده باعث می شود که آنها فرض کنند لازم است کس دیگری باشد تا این کاستی را برای آنها جبران کند. به همین دلیل با رفتار کردن به صورت کلیشه های بیش زنانگی تلاش در جلب توجه دیگران دارند و باور دارند که می توانند در نهایت به تحصیل حمایت و تایید دیگران دست یابند.
فنون شناختی رفتاری در درمان اختلال شخصیت نمایشی بسیار موثر است‌ و روشهای درمانی مفیدی را برای برخورد با مشکلات و موقعیت های آسیب زا مطرح میکند .
مهارت آموزی اجتماعی در برخوردهای میان فردی برای این افراد ضروری است. این افراد باید نهایت همکاری را برای تمرکز کردن بر اهداف درمانی داشته باشند.
به این افراد آموزش داده می شود که چگونه دقیق تر و عینی تر فکر کنند و دامنه توجه و تمرکز خود را گسترش دهند .
درمانگر روش مسئله گشایی و ابراز وجود سالم را به او آموزش میدهد و به درمانجو در برخورد کردن با مسائل گوناگون زندگی و در طی روز کمک عملی می نماید.
افراد برای درنظرگرفتن تمایلات تکانشی و لحظه‌ای خود راهبردهای کنترل شخصی را یاد می‌گیرند و برای بهبود بخشیدن به روابط میان فردی مهارتهای لازم را می آموزند تا بتوانند خودشان زمینه دستیابی به اهدافشان را فراهم کنند و از بودن در مسیر اغواگری و رفتارهای کلیشه ای بیش زنانگی برای رسیدن به اهدافشان فاصله بگیرند .
بیماران دچار اختلال شخصیت نمایشی از احساسات واقعی خود بی‌خبرند. بیان احساسات درونی و توضیح چگونگی آنها یک فرایند درمانی مهم محسوب می‌شود.

دارو درمانی

در برخی موارد به عنوان داروی کمکی میتوان از برخی داروها استفاده نمود. داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد اضطراب در مورد این افراد کاربرد دارند.