اسکیزوفرنی چیست؟

آسیب شناسی روانی عمیقا ویرانگری است که شناخت، ادراک و سایر جنبه های رفتار را درگیر میکند. اوج گیری ابتلا به اسکیزوفرنی در سال های بیست و سی عمر و نیز سابقه تاریخی موجود سبب شد که این بیماری در کشور ما با نام جنون جوانی معرفی شود و این برداشت نادرست در اذهان شکل بگیرد که بیماری اسکیزوفرنی مخصوص دوره جوانی است، گرچه همان طور که در متن کتاب بار ها به آن اشاره شده، اسکیزوفرنی ممکن است نخستین بار در سنین میانسالی و حتی سالمندی آغاز شود. 

اسکیزوفرنی اختلالی است که مرز نمی شناسد، سن، جنس، نژاد، طبقه اجتماعی، و…. آن را محدود نمی کنند و در همه کشور ها، فرهنگ ها، و اعصار تاریخی رد پای آن را می توان دید. براساس آمار سازمان جهانی بهداشت، یک نفر از هر صد نفر در مقطعی از عمر خود به این بیماری گرفتار می شود. آن را به سرطان اختلالات روانی تشبیه کرده اند. این دو بیماری از بسیاری جهات به هم شباهت دارند: عوامل سبب ساز هیچ کدام را به درستی نمی شناسیم و نمی دانیم چگونه باید از آن ها پیش گیری کنیم، از یک سو تلاش در جهت درمان هر دو با موفقیت محدود همراه است و از سوی دیگر، هزینه های مالی و عاطفی مبارزه با آن ها برای خانواده ها بسیار سنگین و از طاقت اغلب آن ها فراتر است. 

خوشبختانه در سال های اخیر با تحولاتی که در زمینه پژوهش و درمان اسکیزوفرنی رخ داده، در قلب بسیاری از بیماران و خانواده ها با رقه هایی از امید جرقه زده است. آنچه تا حدودی بر پیچیدگی مسائل مبتلایان به بیماری اسکیزوفرنی می افزاید، فقدان بصیرت به بیماری است. از آنجا که اکثر بیماران حداقل در مقاطعی از زمان خود را بیمار نمی پندارند، سیر درمان و مراقبت از آنان به دلیل عدم همکاری شان روندی پیوسته ندارد. این امر به عود های مکرر منجر و با هر عود بر عمق و دامنه ناتوانی بیمار افزوده می شود. 

اکثر بیماران بستری در بخش های روانپزشکی یا بیمارستان های روانی، خصوصاً مراکز بلند مدت، را افراد مبتلا به اسکیزوفرنی تشکیل می دهند، آمار گزارش شده از اقصی نقاط جهان به رقمی حدود ۵۰٪ اشاره دارند ولی آنچه در سنوات اخیر و پس از معرفی دارو های مؤثر در کنترل علایم بیماری توجه پزشکان، پژوهشگران، خانواده ها و افکار عمومی را به خود جلب کرده است امکان درمان و پیگیری این بیماران در جامعه و هدایت آنان به سوی یک زندگی عادی، مستقل، و کم و بیش کامل در کنار خانواده و دوستان است. دستیابی به این هدف میسر نخواهد بود مگر آن که شناخت بیماران، خانواده ها و در کل جامعه درباره این بیماری افزایش یابد و جامعه به ابزار های مناسب برای خدمت رسانی به این بیماران و خانواده ها مجهز شود. مراکز روزانه ، کلینیک های جامعه گرا، واحد های اشتغال تحت نظارت، خانه های گروهی کوچک، تخت های بیمارستانی کافی و… از جمله این مواردند.

این مقاله با هدف ارتقای آگاهی بیماران و خانواده ها و به منظور تسهیل استقرار آنان در جامعه نگاشته شده است. هدف آن است که بیماران بتوانند حتی الامکان زندگی عادی داشته باشند. نگارش مقاله ای  درباره آشنایی با اسکیزوفرنی آسان نیست. اغلب بیماران بیماری خود را می پذیرند و آماده اند به توصیه های مربوط به نحوه کنار آمدن با بیماری گوش فرا دهند، گرچه ممکن است به آن عمل نکنند. مانند افرادی که مشکل قلبی یا ریوی دارند ولی به کشیدن سیگار ادامه می دهند، یا دیابتی هایی که مرتباً از غذا های ممنوع می خورند، یا کسانی که فشار خون دارند ولی در مصرف داروی خود اهمال می ورزند، چون احساس نمی کنند که بیمارند. 

متأسفانه، در برخی مراحل اسکیزوفرنی آگاهی به بیماری از میان می رود، و بیمار نمی پذیرد که بیمار شده است. اما به عقیده من حتی در این هنگام نیز بخشی از وجود او می داند که اوضاع آن طور که باید باشد نیست و دلیل سردرگمی، افسردگی و ترس او نیز همین است. تردیدی نیست که این ناآگاهی یکی از دلایلی است که کنار آمدن با بیماری را برای خویشاوندان بسیار دشوار می کند. کمتر بیماری ای را می توان یافت که درباره آن به اندازه اسکیزوفرنی برداشت غلط وجود داشته باشد. اسکیزوفرنی بیماری غم انگیزی است، چون جوانان را گرفتار می کند. آن هم در زمانی که توانایی ها و امیدشان به آینده در اوج خود قرار دارد. ولی نگرش جامعه به طور عام نیز بر عمق فاجعه می افزاید.

شکی نیست که این نگرش را آمیزه ای از ترس و جهل به وجود آورده است. چون افراد مبتلا به اسکیزوفرنی همیشه طبق انتظار رفتار نمی کنند، دیگران نمی دانند که در برابر آنان چگونه واکنش نشان دهند. این دستپاچگی منحصراً در برخورد با بیماران روانی رخ نمی دهد، بلکه در برابر افراد داغ دیده، از شکل افتاده، و حتی مبتلایان به سرطان نیز دیده می شود، جهل ما را به سوی این تصور سوق می دهد که فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است غیر قابل پیش بینی و خشن شود. درست است که گاه از این بیماران رفتار های عجیب و حرف های نامربوط سر می زند، ولی مطمئنا، این دلیل ترسیدن از آن ها نمی شود. اگر ما افراد بی آزاری را که تنها گناهشان آن است که رفتارشان با هنجار های مورد پذیرش اجتماع وفق نمی کند بهتر تحمل می کردیم، جامعه غنی تری داشتیم. 

این تصور که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی برای ارتکاب اعمال هولناک و خشونت آمیز آمادگی دارند، مردود است. بیشتر این جنایات توسط کسانی صورت می گیرد که به عنوان افراد بهنجار صرف نظر از معنای آن آزادانه در اجتماع می گردند. این نکته را باید در نظر داشت که اسکیزوفرنی نوعی بیماری با مجموعه معینی از علائم و نشانه هاست، نه برچسبی که بتوانیم به هر کس که اعمال شریرانه اش را نمی فهمیم بزنیم. اکثر افرادی که گرفتار اسکیزوفرنی هستند مطیع قانون و با توجه به رفتار جامعه با آنان، باید گفت که بی اندازه صبورند. از آنجا که علت این بیماری هنوز روشن نیست، طبیعتاً نظریه های بسیاری برای تبیین آن مطرح شده اند، برخی از این نظریه ها اسکیزوفرنی را نتیجه فشار محیطی می دانند یا حتی آن را افسانه ای ساخته و پرداخته جامعه برای کنار آمدن با اعضای متمرد خود تلقی می کنند. به هر حال، این واقعیت که از دیدگاه اکثر روان پزشکان اسکیزوفرنی نوعی بیماری است نه برچسبی که جامعه به اعضای ناسازگار خود بزند، جامعه را از مسئولیت تحمل و حمایت این افراد معاف نمی کند. درمان های قدیمی غالباً وضع بیمار را بدتر و او را منزوی تر می کردند. 

اسکیزوفرنی معمولاً قبل از ۲۵ سالگی شروع می‌شود و تا آخر عمر پایدار باقی می ماند. ویژگی مشترک افراد مبتلا به اسکیزوفرنی این است که فرد واقعیت مربوط به دنیا و خود را به‌صورت شدیدا آشفته تجربه می‌کند، مشکل فکر کردن و صحبت کردن به صورت منسجم دارند، ممکن است تصاویر ذهنی یا صداهای واضحی توجه آنان را منحرف کند و احتمالا آزارشان دهد.

اسکیزوفرنی اختلالی پیچیده و چند جانبه است که می تواند شکل های متعددی به خود بگیرد.  آنچه برای تشخیص اسکیزوفرنی ضرورت دارد آشفتگی بارزی است که حداقل ۶ ماه ادامه یافته باشد. مرحله فعال نشانه ها مانند هذیان، توهم، رفتار آشفته و نشانه‌های منفی مانند خاموشی و سکوت یا فقدان ابتکار عمل در مدت این دوره ۶ ماهه روی می دهد.
 افراد مبتلا به این اختلال آشفتگی هایی را تجربه می کنند که دست کم یک ماه باید نشانه های فعال زیر و  حداقل دو مورد از موارد نام برده شده را داشته باشند

• هذیان
•  توهم
•  گفتار آشفته
•  رفتار آشفته

• و نشانه های منفی مانند عاطفه سرد یابی انگیزشی شدید

افراد مبتلا برای مدت زمان قابل ملاحظه‌ای بعد از شروع نشانه ها دچار کژکاری هایی در کار و روابط یا مراقبت شخصی می شوند. در واقع نشانه های اسکیزوفرنی نشانه های اسرار آمیز و چشمگیری هستند که دامنه ای از طبقات را از آشفتگی های شدید در محتوای فکر تا رفتارهای غیر عادی در بر می گیرند.
افکار، احساس ها و رفتارهای ناراحت کننده از ویژگی‌های اسکیزوفرنی هستند که متاسفانه بر تمام جنبه‌های عملکرد افرادی که به این اختلال مبتلا می باشند تاثیر می گذارد. آنها با خویشاوندان ، آشنایان و حتی افراد غریبه مخصوصاً در مرحله فعال نشانه ها تعامل های مشکل‌آفرین و آشفته دارند. به عبارتی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب هیجان های خود را به صورتی ابراز می‌کنند که به نظر دیگران غیرعادی می رسند.نوع عاطفه بیرونی که  ابراز می‌کنند با آنچه احساس می کنند یا از آنها انتظار می رود در موقعیت خاصی احساس کنند مغایر است. این مغایرت، در دیگران از خندیدن فرد در شرایطی که جدی محسوب می‌شود تا گریه کردن در موقعیتی که برای اغلب افراد خنده دار است ادامه می یابد . بی جهت متحیر می‌شوند ،سردرگمی ایجاد می‌کنند و این گونه رفتارهای عجیب و غریب باعث می‌شود دیگران از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی فاصله بگیرند. زیرا  در اطراف آنها بودن گیج و ناراحت است.
انزوای اجتماعی متعاقب آن می‌تواند آغازگر دور معیوب اختلال در سبک ارتباطی فرد مبتلا باشد. به مرور زمان فردی که از لحاظ اجتماعی آزرده و منزوی شده است احتمالاً طرد شده و بیشتر به عالم خیال و هذیان و توهم پناه می برد.

 شیوع اسکیزوفرنی در مردان و زنان مساوی است. ولی شروع و سیر بیماری در دو جنس تفاوت دارد. اسکیزوفرنی در مردها زودتر از زنان شروع می شود. شروع اسکیزوفرنی قبل از ده سالگی یا بعد از شصت سالگی بی نهایت نادر است. همچنین خودکشی در بیماران اسکیزوفرنی در سالهای اخیر افزایش چشمگیری داشته است که پیشگیری و تشخیص زودهنگام آن باعث جلوگیری از این حادثه میشود. 

علت اسکیزوفرنی

عوامل ژنتیک

در برخی و شاید تمام انواع اسکیزوفرنی عوامل ژنتیک دخالت دارند و استعداد ابتلا به اسکیزوفرنی مربوط به عوامل ژنتیکی است که اثرات افزایشی دارند احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی با میزان قرابت خونی بستگان درجه اول یا دوم همبستگی بسیار بالایی نشان میدهد. داده های قدرتمندی وجود دارند که نشان می‌دهند سن پدر همبستگی مستقیمی با بروز اسکیزوفرنی دارد.افرادی که در زمان تولد سن پدر ۶۰ سال یا بالاتر بوده است استعداد ابتلا به این اختلال را پیدا می کنند احتمال تولید اسپرم معیوب در مردان مسن بیش از مردان جوان است.

فرضیه دوپامینی

ساده ترین مفروضه، فرضیه دوپامینی است که اسکیزوفرنی را نتیجه فعالیت زیاد گذرگاه های دوپامینرژیک میداند‌. آزادسازی مفرط دوپامین در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی به شدت علائم روان پریش مثبت ربط داده شده است.

ویژگی دینامیسم خانواده

خطر بروز اسکیزوفرنی در کودکانی که رابطه مادر کودک ضعیف است شش برابر بیشتر از سایر کودکان برآورد می شود . آن دسته از کودکانی که توسط مادران دچار اسکیزوفرنی و در شرایط نامساعد بزرگ شده بودند در مقایسه با آنهایی که در خانه های پر محبت و توسط والدین ناتنی ولی باثبات پرورش یافته بودند به مراتب بیشتر بوده است.

تشخیص اسکیزوفرنی

نشانه‌های مثبت افراد مبتلا به این اختلال عبارت است از:

• آشفتگی محتوای فکر: هذیان

• آشفتگی در ادراک: توهم

• آشفتگی زبان،تفکر، ارتباط: گفتار آشفته

• رفتار آشفته

نشانه های منفی عبارت هستند از:

• بی تفاوتی عاطفی

• فقدان تکلم

• بی ارادگی

• کژکاری اجتماعی شغلی

انواع اسکیزوفرنی

نوع بدگمان (پارانویید)

اشتغال خاطر به یک یا چند هذیان یا داشتن توهم های مکرر شنوایی مشخصه نوع پارانوئید است .هزیان‌های گزند و خود بزرگ بینی عمدتاً در این نوع اسکیزوفرنی مشاهده می شود. بیماران دچار اسکیزوفرنی پارانوئید از نظر توانایی ذهنی ، واکنش‌های هیجانی و رفتاری کمتر از بیماران مبتلا به سایر انواع اسکیزوفرنی واپس روی نشان میدهند. بیماران روان گسیخته پارانوئید نوعاً پرتنش، شکاک، مقاوم و گاه متخاصم یا پرخاشگرند ‌اما می توانند در موقعیت های اجتماعی کم و بیش گلیم خود را از آب بیرون بکشند . هوش آنها در حوزه هایی که تحت تاثیر مخرب روانپریشی واقع نشده اغلب سالم است.

نوع نابسامان

مشخصه نوع نابسامان پسرفت آشکار به رفتارهای بدوی کودکانه، مهار گسیخته و سازمان نیافته است. شروع این نوع اسکیزوفرنی معمولاً زودهنگام یعنی قبل از ۲۵ سالگی است .این بیماران معمولاً فعال هستند اما فعالیتشان هدفمند نیست‌ خندیدن و شکلک در آوردن های بیجا و بی مناسبت در این بیماران شایع است. بهترین توصیف از رفتار این بیماران ابلهانه و احمقانه بودن است‌ .
نوع کاتاتونیک
مشخصه این نوع اسکیزوفرنی آشفتگی واضح در کارکرد حرکتی است. بدکارکردی حرکتی شامل منفی کاری، سفتی عضلات، اتخاذ وضعیت‌های خاص بدنی می باشد. حرکات قالبی و حرکات ادایی و انعطاف مومی شکل از جمله ویژگی های حرکتی این بیماران است. سکوت مفرط نیز در آنان بسیار شایع است.

نوع نامتمایز

غالباً بیمارانی را که به وضوح مبتلا به اسکیزوفرنی هستند نمی‌شود به راحتی در یکی از انواع گروه های یاد شده گنجاند. اینگونه بیماران را تحت عنوان مبتلایان به اسکیزوفرنی از نوع متمایز دسته‌بندی می‌کنند.

معاینه وضعیت روانی

توصیف کلی:
ظاهر عمومی بیماران کاملاً ژولیده و نامرتب است . ممکن است بسیار سراسیمه یا خشونت‌بار ظاهر گردند . اغلب سر و وضع نامرتبی دارند . نمی توانند استحمام کنند و لباسهایی می پوشند که برای فصلی که در آن به سر می‌برند بسیار گرم است. حرکات قالبی، حرکات ادایی، پژواک رفتار به شکلی که بیمار وضعیت رفتارهای درمانگر را تقلید می‌کند در این بیماران دیده می‌شود.

خلق، احساسات و حالت عاطفی

کاهش پاسخ دهی هیجانی که می توان از آن به عنوان بی لذتی نیز یاد کرد و حالات هیجانی بسیار فعال و نامتناسب نظیر درجات مفرط خشم و شادی و اضطراب از جمله علامت های عاطفی شایع در بیماران اسکیزوفرنی است.

• اختلالات ادراکی

• توهم

• خطاهای ادراکی

• اختلالات محتوای فکر

• اختلالات شکل فکر

• اختلالات جریان فکر

• وضعیت هوشیاری

• موقعیت سنجی

• حافظه

• تخریب شناختی

• قضاوت و بصیرت

اختلالات ادراکی و وضعیت هوشیاری این بیماران شامل موارد نام برده شده است و بایستی دقیقا توسط درمانگر بررسی و ارزیابی شود .

درمان اسکیزوفرنی

اگر چه داروهای ضد روان پریشی تکیه گاه اصلی درمان اسکیزوفرنی به شمار میروند اما مداخله های روانی و اجتماعی از جمله روان درمانی های مختلف میتوانند بهبود بالینی را تقویت کنند. در واقع به همان شکلی که عوامل دارویی برای اصلاح عدم توازن شیمیایی به کار می رود، راهبرد های غیر دارویی نیز بایستی برای درمان مسائل غیرزیستی به کار گرفته شوند.

درمان های روانشناختی

هیچ نظریه معتبری وجود ندارد که اعلام کند اسکیزوفرنی صرفاً در نتیجه پدیده های روانشناختی مانند تجربیات زندگی، مشکلات رشدی، مشکلات میان فردی یا تعارض های عاطفی ایجاد می‌شود. با این حال نظریه‌پردازان روانشناختی در این باره که چگونه نشانه‌های این اختلال بر زندگی افراد مبتلا به آن تاثیر می گذارند و نحوه ای که اصول روانشناختی را می‌توان در درمان به کار برد اطلاعات با ارزشی در اختیار گذاشته اند.

نظریه های رفتاری

رایج ترین مداخله‌های روانشناختی برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی آنهایی هستند که از دیدگاه رفتاری حاصل می شوند. این دیدگاه فرض می کند بیشتر مشکلاتی که این افراد با آن مواجه هستند ناشی از فراگیری الگوهای رفتار غیرعادی و ناسازگارانه است .این درمان ها روی نشانه هایی تمرکز می کنند در سازگاری و عملکرد اجتماعی فرد اختلال ایجاد می نمایند.
نظریه های رفتاری بر این باور هستند که می‌توانند از طریق تقویت های مناسب به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی رفتارهای جامعه پسند را آموزش دهند. اگر بتوان رفتارهای اسکیزوفرنیک را یادگیری زدایی کرد پس رفتارهای مناسب را می توان از طریق یادگیری فرا گرفت. اقتصاد ژتونی و آموزش مهارت های اجتماعی مداخله های رفتاری هستند که برای تقویت کردن رفتارهای مناسب خصوصاً رفتارهایی که در موقعیت میان فردی ضرورت دارد به کار می روند. طبق نظریه رفتاری متاسفانه همه شرایط به وضعیتی منجر می‌شود که نشانه های اسکیزوفرنی حفظ و تشدید شود و جانشین سازی رفتاری که بسیار موثر است در مورد بیماران اسکیزوفرنی صورت نمی‌گیرد. یادگیری الگو های رفتاری عادی و سازگارانه هدف این رویکرد درمانی است .

نظریه های روانی – اجتماعی

درمان های روانی اجتماعی شامل روش های مختلفی هستند که به منظور افزایش قابلیت های اجتماعی، خود اتکائی ،مهارت های عملی و روابط بین فردی در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی به کار می روند. هدف این درمان‌ها توانا ساختن افراد شدیداً بیمار، به کسب مهارت های اجتماعی و شغلی جهت ایجاد یک زندگی مستقل برای آنها است .در این نظریه روی سیستم نقش ها ،تعامل ها و الگوهای ارتباطی در محیط خانواده که فرد مبتلا به اسکیزوفرنی در آن پرورش می یابد تاکید می شود.
تصور می شود که آشفتگی های موجود در روابط خانوادگی به پرورش سیستم پاسخ دهی هیجانی معیوب و تحریف های شناختی منجر می شوند که اساس نشانه های روانی اسکیزوفرنی را شکل می دهند. در واقع دیدگاه روانی اجتماعی این احتمال را مطرح می‌کند که ساختار اجتماعی می‌تواند منبع عوامل محیطی استرس زایی باشد که نشانه های اسکیزوفرنی را در افراد آسیب پذیر راه اندازی می کند .

درمان های معطوف به خانواده

به دلیل آن که بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی بعد از مرخصی از بیمارستان و بعد از کاهش علائم به خانواده خود که تا حدود زیادی در ایجاد اسکیزوفرنی نقش داشته اند برمیگردد لازم است اعضای خانواده یک دوره خانواده درمانی فشرده را بگذرانند .هدف این دوره درمانی باید بر موقعیت فعلی خانواده باشد و به شناسایی موقعیت های بالقوه مشکل ساز و اجتناب از آنها بپردازد. اغلب خانواده‌ها با حسن نیت و به منظور بهتر شدن اوضاع عمومی فرد مبتلا را تشویق می‌کنند هر چه زودتر فعالیت های معمول خود را از سر گیرد این برنامه بیش از حد خوش بینانه متاسفانه ریشه در دو مسئله دارد:
یکی غافل از ماهیت اصلی اسکیزوفرنی و دیگری انکار شدت آن.
آموزش مهارت های اجتماعی از طریق خانواده درمانجو می‌تواند صورت بگیرد به این شکل که به اعضای خانواده آموزش داده می شود از روش مسئله گشایی ساخت دار استفاده کنند که به موجب آن در جمع مسئله را تعریف می کردند راه‌حل های گوناگون را در نظر می گرفتند و بر سر یک راه حل به توافق می‌رسیدند‌. خانواده‌هایی که نیاز داشتند ارتباط میان فردی خود را بهبود ببخشند ،تحت آموزش مهارت های برقراری ارتباط قرار می‌گرفتند.

درمان پی گیرانه اجتماعی یا اجتماع نگر قاطع (ACT)

(Assertive Community Treatment )
در این روش درمان، بیماران به یک گروه متشکل از متخصصین مختلف محول می شوند. این گروه شامل مراجع گردان، روانپزشک، پرستار ،پزشک عمومی است. این گروه تعداد ثابتی از بیماران را تحت مراقبت گرفته و تمام خدمات لازم را به صورت شبانه روزی و در تمام ایام و در هر زمان و مکانی که نیاز باشد به آنها ارائه می دهند. گرچه رویکرد هایی مانند (ACT) گران هستند اما منافع آنها چشمگیر است.

گروه درمانی اسکیزوفرنی

در گروه درمانی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی،عموماً به برنامه‌ها ،مشکلات و روابط مربوط به زندگی واقعی توجه می شود. این گروه ممکن است جهت گیری رفتاری، حمایتی و یا روانپویشی داشته باشند. این گروه درمانی ها در کاستن انزوای اجتماعی ،افزایش احساس تعلق به یک جمع و بهبود حس واقعیت سنجی بیماران موثر هستند.

درمان شناختی رفتاری

برای اصلاح تحریفهای شناختی، کاهش حواس فردی، تصحیح خطاهای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی در قضاوت ، از درمان شناختی – رفتاری استفاده کرده اند. بیمارانی که از این درمان سود می برند باید تا حدودی نسبت به بیماری خود وقوف داشته باشند. روان درمانی فردی نکته اساسی در روان درمانی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی ایجاد نوعی ارتباط درمانی است که بیمار درمانگر را قابل اعتماد بداند به شکلی که بر پیدایش احساس امنیت او تاثیر مثبتی داشته باشد.

درمان شخصی اسکیزوفرنی

هدف از این درمان تقویت سازگاری اجتماعی ،شخصی و جلوگیری از عود بیماری است. در این روشهای خاص از تمرین های آرام سازی، مهارت های اجتماعی، آموزش روانی، خودنگری، خودآگاهی و بررسی آسیب پذیری فرد در مقابل استرس ها استفاده می شود. درمانگر فضای درمان را به گونه ای مهیا میکند که بر پذیرش و همدلی تاکید داشته باشد. درمان شخصی بر این فرض استوار است که هیجان های مرتبط به استرس نشانه‌های مثبت مانند هذیان و توهمات و همینطور نشانه‌های منفی مانند کناره‌گیری اجتماعی و بی احساسی را تشدید می کنند. درمانگر در این چهارچوب ، به درمانجویان کمک می کند واکنش های شخصی به استرس را بررسی کنند، راهبردهای مقابله کردن خاصی را پرورش دهند و آرمیدگی در موقعیت‌های اجتماعی را تسهیل می کند.

کار درمانی

روش ها و شیوه های مختلفی به کار گرفته میشود تا بیماران را در ارزیابی مهارت های قبلی و کسب مهارت های جدید کمک کند از جمله مشاغل ویژه افراد معلول و ناتوان، باشگاه های کار و یا برنامه های استخدام موقت و پاره وقت ،توانا کردن بیماران جهت کسب مشاغل درآمدزا. بسیاری از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی با وجود بیماری که به آن مبتلا هستند و قادر به انجام کارهایی با کیفیت بالا می باشند

هنر درمانی

بسیاری از بیماران اسکیزوفرنی از هنردرمانی سود میبرند زیر راهی برای بیرون ریختن تخیلات بی وقت و بی پایان آنها فراهم میکند. هنر درمانی به بیماران کمک می کند که جهان بیرونی غالباً ترسناک خود را با دیگران در میان بگذارند. در برخی موارد هنر ،بیماران روانی ارزش بالایی برای مجموعه داران پیدا میکند.بدین ترتیب تولید یک اثر هنری که مورد تقدیر دیگران واقع شود به میزان زیادی از عزت نفس فرد را بهبود می بخشد.

گرچه آگاهی و شناخت ما از علت‌های اسکیزوفرنی ناقص است اما نسبت به تلاش خود برای یافتن راه هایی جهت برطرف کردن نشانه های آن ادامه می دهیم. همه موافقند که مداخله یکپارچه که دارو درمانی، روانشناختی و حمایت اجتماعی را در بر داشته باشد بهترین زمینه برای کمک به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی خواهد بود. این نکته مهم است که به خاطر بسپاریم دارو، درمان این اختلال نیست بلکه فقط نشانه‌های آن را برطرف می کند.