اگر امکان خواندن این مقاله را ندارید می توانید به فایل صوتی زیر گوش کنید.
فهرست عناوین این مقاله
چه فرزندتان افسرده باشد ، یا نگران باشید که افسرده است ، هزاران سوال برایتان پیش می آید .
آیا فرزندم افسرده است؟ دلایل افسردگی فرزندم چیست؟ افسردگی و ناراحتی عادی چه تفاوتی با هم دارند؟ وقتی به روان شناس کودک و نوجوان مراجعه میکنم چه انتظاری باید داشته باشم؟
این مقاله به شما کمک میکند تا علائم ناشناخته افسردگی کودکان را کشف کنید و به بسیاری از سوالات شما پاسخ می‌دهد و به شما کمک میکند که چگونه به بهترین شکل ممکن در خانه، مدرسه و مطب پزشک از فرزندتان حمایت کنید.
ویژگی های افسردگی در کودکان
درک افسردگی کودکان نخستین گام مهم برای کمک به آنان است . شما به عنوان بهترین حامی کودک تان میتوانید در این زمینه گام موثری بر دارید افسردگی در کودکان با بزرگسالان متفاوت است. کودک به جای آنکه در اتاقش بی صدا بنشیند و گریه کند، ممکن است فریاد بزند و الفاظ زشتی به زبان آورد و بی تفاوت و گاهی کج خلق باشد. افسردگی در کودکان را می توان از طریق خشم و عصبانیت، به خصوص نسبت به اعضای خانواده شأن تشخیص داد. کودکان افسرده وقتی در خانه هستند با والدینشان بحث می کنند، با خواهر یا برادرشان دعوا می‌کنند، یا تمایلی به کمک در انجام کارهای خانه ندارند.
کودکان افسرده سعی می‌کنند از انجام کارهایی که بیشتر باعث عصبانیت شأن میشود ، مثل کارهای عادی روزانه با تکالیف مدرسه اجتناب کنند. علاوه بر این بعید است که احساس افسردگی و ناراحتی عمیقشان را با کسی در میان بگذارند .
افسردگی کودکان اختلال زمینه ای محسوب میشود که بستر رشد و سبک فرزندپروری در ایجاد آن تاثیر دارد البته عوامل ژنتیکی نیز بی تأثیر نخواهد بود . بعضی از کودکان با آنکه در شرایط پر استرس ، متزلزل و نا امن زندگی می‌کنند، افسرده نشوند در حالی که ممکن است کودکی با وجود اینکه در خانواده امن و محیطی آرام زندگی میکند ، دچار افسردگی میشود .افسردگی امنیت خانواده را از بین می‌برد ، وقتی والدین از افسردگی رنج می برند، درمان افسردگی کودکشان پیچیده‌تر میشود، والد افسرده باید ابتدا افسردگی خودش را درمان نماید.
بلوغ، سر کشی و افسردگی
از آنجایی که واکنش‌های احساسی نوجوانان در دوران بلوغ شدیدتر است ، آنان برای ابتلا به افسردگی مستعدتر هستند . یک اتفاق خاص ، به عنوان مثال یک بیماری مهم ، قطع ارتباط با دوستان ، سو ء استفاده جسمی یا جنسی و جدایی از اعضای خانواده، ممکن است باعث بروز افسردگی شود. اگر کودک یا نوجوانی مشکل حادی داشته باشد و خودش نتواند حل کند ، حتی حادثه ای به ظاهر کوچک نیز میتواند باعث افسردگی او شود.
قبل از سن بلوغ، تفاوت افسردگی در پسران و دختران ناچیز است، با این حال، بعد از بلوغ دختران دو برابر بیشتر به افسردگی مبتلا می شوند. چند دلیل برای این اتفاق وجود دارد. دخترها در طی دوران بلوغ دچار تغییرات هورمونی می‌شوند و شروع قاعدگی نیز نقش مهمی در ایجاد افسردگی آنان دارد . عواملی که دختران را بیشتر مستعد اختلال افسردگی میکند انتظارات نابه جایی است که از خود دارند تا زیبا تر و جذاب تر به نظر برسند در واقع این عوامل نقش مهمی در افسردگی دختران دارند.
انواع افسردگی در کودکان
روان شناسان برای تشخیص افسردگی در کودکان از طبقه بندی زیر استفاده می کنند:
- افسردگی عمده
- افسرده خویی
-
افسردگی همراه با اختلال در سازگاری
که به آنها به ترتیب افسردگی شدید ، افسردگی متوسط و افسردگی خفیف می‌گویند.
کودکی که گوشه گیر و تمام مدت غمگین است ممکن است افسردگی شدید داشته باشد در این افسردگی حتی ممکن است کودک در بیمارستان بستری شود . ممکن است افسردگی کودک شدت کمتری داشته باشد مانند افسردگی متوسط یا خویی که در آن علائم شدید نیستند اما ممکن است یکسال یا بیشتر طول بکشند. افسردگی همراه با اختلال سازگاری خفیف ترین نوع افسردگی در کودکان است که کمتر از شش ماه به طول می‌انجامد
تشخیص افسردگی در کودکان
اکثر مردم نمی دانند چگونه افسردگی کودکان را تشخیص دهند. نگرش و احساسات بسیاری از کودکان افسرده مشابه است و این نگرش‌ها حاکی از درماندگی و سرزنش خودشان است . نگرش آنان به وضوح نمایانگر غم و ناراحتی شأن است. بعضی از علائم افسردگی در کودکان ناشی از نگرش « کسی به من توجه ندارد » است . کودکی که از عوارض افسردگی در عذاب است ، معمولا به سختی میتواند از عهده انجام وظایفش در خانه و مدرسه بر آید و به همین دلیل، با دوستان و اعضای خانواده قطع ارتباط میکند چیزهایی که قبلا برای او اهمیت داشتند، دیگر جذابیتی ندارند.
یکی از بارزترین ویژگی های افسردگی در کودکان فقدان انرژی است که ممکن است همراه با تغییر در برنامه‌های غذایی یا خواب باشد ، کودک افسرده به سختی از خواب بیدار میشود ، دیر به مدرسه می رود، دایم خسته است، در کلاس همواره خواب آلود است و کمتر از قبل به انجام تکالیفش می‌پردازند. کودک افسرده ممکن است آنقدر در گیر احساسات و افکار منفی باشد که نتواند با دقت و تمرکز به انجام تکالیف مدرسه اش بپردازد.
کودکی که علائم افسردگی را نشان می‌دهد نه تنها در توانایی برای حل مشکلاتش ، بلکه در جنبه های دیگر زندگی ، سختگیر و انعطاف ناپذیر است . برای او سخت است که با تغییراتی که در زندگی روزمره اش رخ می‌دهد به راحتی کنار بیاید ، کودکان افسرده به ندرت آسان گیر هستند. عزت نفسشان پایین است و در مورد خودشان و دیگران منفی بافی می‌کنند . عجیب نیست که چرخه احساسات بد، منجر به رفتاری میشود که واکنشی منفی در پی دارد و باعث تنش بیشتر می شود .
مشکلی که کودک سالم آن را ناچیز و کوچک می شمارد، ممکن است از نظر کودک افسرده آسیب رسان و دردناک باشد. مهم نیست که بزرگسالان نظرات و ارزشهایشان را به کودک افسرده تحمیل کنند، او دنیا را مکانی تاریک، نامطلوب و غمگین می پندارد که در آن اتفاقات بدی در انتظارش است. گاهی با مشکلاتی روبرو میشود که در ایجادشان هیچ دخالتی نداشته است . کودکان افسرده در بعضی مسایل به خودشان بسیار سخت می‌گیرند.
نشانه های افسردگی در کودکان
نشانه های افسردگی در کودکان در شرایط مختلف یکسان نیست. در واقع نشانه های افسردگی کودکان در شرایط مختلف و زمان های گوناگون به شکل‌های متنوعی خود را نشان می دهند. با این وجود بعضی از کودکان با وجود افسردگی به شکل معقول رفتار می کنند و نشانه های بیرونی را که در ادامه ذکر خواهم کرد ندارند. اما بیشتر کودکان زمان تجربه افسردگی، تغییرات محسوسی در عملکرد تحصیلی، فعالیتهای اجتماعی، علائق و ظاهرشان ایجاد می شود. دلیل افسردگی کودکان نیز مانند بزرگسالان ترکیبی از عوامل مختلف است. به طور مثال ترکیبی از مشکلات و عواملی مانند فقدان سلامت فیزیکی، رویدادهای ناخوشایند، سابقه خانوادگی ،عوامل ژنتیکی و محیطی و اختلالات بیو شیمیایی. افسردگی در کودکان و بزرگسالان به شکل خود به خود درمان نمی شود و مسئله گذرا و زود گذر نیست.
این اختلال در بزرگسالان با طیف وسیع تر و پیچیده تری خود را نشان می دهد. عده ای معتقدند سوابق خانوادگی و وراثت در افسردگی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. شروع افسردگی زودرس در کودکان بیشتر تحت تاثیر عوامل خانوادگی و وراثت قرار می‌گیرد. با وجود این از هم گسیختگی خانوادگی، ارتباط تنگاتنگی با افسردگی کودکان دارد. از هم گسیختگی خانوادگی را می‌توانیم در رفتار سرد و بی روح و منفی روابط متقابل کودک و پدر و مادر به وضوح ببینیم.
نشانه های افسردگی کودکان عبارتند از:
نشانه های عاطفی
ناامیدی ،خشم ،درماندگی، اضطراب، نوسانات خلق، احساس گناه و غمگین بودن،افزایش حساسیت نسبت به طرد شدن ،احساس مستمر ناراحتی و انزوای اجتماعی.
نشانه های جسمی
به هم خوردن ساعات خواب یا تغییر اختلال در خواب به شکل کم خوابی یا خواب زیاد، بی اشتهایی، خوردن افراطی، یبوست، افزایش یا کاهش وزن.
نشانه های رفتاری
بدون دلیل گریه کردن،طغیان های کلامی یا فریاد و گریه، مشکل در تمرکز، دردهای بدنی مانند شکم درد و سردرد که با درمان های متوالی بهبود نمی یابد، کاهش توانایی برای انجام فعالیت در خانه یا با دوستان در بازی ها، ضعف در تفکر و تمرکز، کناره گیری از دوستان، سریع خشمگین شدن و کاهش انگیزه.
نشانه های تخریب گرایانه
خود را سرزنش کردن، احساس بازنده بودن و نا امید بودن به آینده و بلاتکلیفی
نشانه های افسردگی در نقاشی کودکان
کشیدن نقاشی در ابعاد بسیار کوچک
حذف پا در آدمک یا آدمک نشسته
کشیدن سر بسیار کوچک آدمک
کشیدن آدمک بسیار کوچک
کشیدن نقاشی در پایین صفحه و بلا استفاده بودن کل فضای نقاشی
علائم افسردگی در کودکان
همیشه تشخیص علائم افسردگی در کودکان آسان نیست، زیرا بعضی از علائم مشابه صرفا نشان می‌دهند که کودک روز بدی را پشت سر گذاشته است. اما اگر کودکتان، دختر یا پسر، طی چندین هفته ، سه یا بیش از سه مورد از علائم زیر را نشان داد ممکن است افسرده باشد.
- غمگینی
اغلب از غم و ناراحتی اش شکایت میکند
اغلب بی دلیل گریه میکند
از انجام کار هایش لذت نمی‌برد
- اختلال در خواب
به سختی میخوابد
زیاد میخوابد
در طول شب چندین بار از خواب بیدار میشود
به سختی از خواب بیدار میشود
- تغییر در ارتباطات
دایم از رفتار بچه های دیگر شکایت میکند
از برقراری ارتباط با دوستان و آشنایان اجتناب در میکند
توانایی لازم برای برقراری ارتباط با دوستان قدیمی اش را ندارد .
- انرژی کم
همیشه خسته به نظر می رسد
علایقش را به کارهایی که قبلا انجام می داده از دست داده است
در فعالیت های مورد علایقش شرکت نمی‌کند
از شرکت در فعالیت های که به تلاش نیاز دارد ، خودداری میکند.
- مشکلات جدید در تمرکز
دایم از در عدم تمرکز خود شکایت میکند
دامنه توجه کوتاهی دارد
به نظر می رسد به حرفهای دیگران نمی‌تواند گوش دهد
- عدم شرکت در فعالیتهای مدرسه
عدم موفقیت در امتحانات
کسب نمرات پایین
عدم رعایت قوانین مدرسه
صرف زمان کمتر در انجام تکالیف مدرسه
- کج خلقی
بیش از حد معمول با دیگران بدخلقی میکند
در رابطه با والدین یا خواهر و برادرش صبور نیست
- بدبینی
درباره آینده با ناامیدی صحبت میکند
دائما منتظر شکست است یا اینکه در کار یا فعالیتهای خودش شکست بخورد
اغلب نظر منفی در رابطه با خودش دارد
- زبان بدن منفی
به ندرت میخندد یا اصلا نمی خندد
به نظر می‌رسد حس شوخ طبعی اش را از دست داده است
وقتی صحبت میکند حالات چهره اش بی تفاوت است
وقتی راه می‌رود سرش پایین است و هنگام صحبت کردن از برقراری تماس چشمی ناتوان است
- تغییر در برنامه‌ی غذایی
بیش از حد معمول میخورد و اضافه وزن دارد
اغلب به تنهایی و دور از خانواده غذا میخورد
- الگوهای رفتاری در کودکان افسرده
دیدگاه منفی در مورد آینده
احساس درماندگی
افکار و احساسات منفی
توصیه‌هایی برای والدین
• آرام باشید ، بدون آشفتگی و اضطراب در فرصت مناسب از کودک تان بپرسید آیا چیزی آزارش می‌دهد و سپس با دقت به حرف هایش گوش دهید. سوالاتی بپرسید که کودکتان به حرف زدن تشویق شود. برای مثال : « آیا میتوانی بیشتر توضیح بدهی؟» یا « بعد چه اتفاقی افتاد؟» به کودکتان اطمینان دهید که میتواند هر وقت بخواهد با شما صحبت کند و شما واقعا به حرف هایش گوش خواهید داد. هر چند ممکن است باز هم کودکان تمام مشکلش را با شما در میان نگذارد، اما همواره راه گفتگو را باز بگذارید.
• سعی کنید احساس کودکتان را در ذهن تجسم کنید و با در میان گذاشتن تصوراتتان با کودک میزان درک خود را بسنجید . مسلما بدون گفتگو با فرزندتان نمیتوانید دقیقا از احساسات او مطلع شوید. یک راه نزدیک شدن به فرزندتان این است که تجربیات خود را در رابطه با مسایل درد ناک زندگی با او در میان بگذارید. شرایط خود را به او توضیح دهید و بگویید چگونه توانسته آید با این مشکلات کنار بیاید
• فهرستی از مشکلات نگران کننده فرزندتان تهیه کنید . سپس این مشکلات را به دو گروه تقسیم نمایید: مشکلاتی که ضرورت زمانی ندارند و میتوانید بعدا حلشان کنید و مشکلاتی که باید فورا و در اولین زمان حل شوند
• مراجعه به متخصص حاذق روانپزشک و روانشناس کودک می تواند بسیار راهگشا و موثر باشد
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی
