درمان افسردگی پس از زایمان

اولین نکته مهمی که در ابتدای این مقاله به آن توجه شما را جلب میکنم آن است که هرگز این اختلال را کوچک و کم اهمیت قلمداد نکنید. در حالت عادی اگر فردی دچار افسردگی شود حتی اگر اقدام برای درمان هم ننماید بستگی به نوع آن ممکن است بعد از گذشت مدتی بهبودی خود به خودی اتفاق بیفتد و نشانه‌های افسردگی و خلق پایین در فرد مشاهده نشود، اما در مورد درمان افسردگی پس از زایمان نکته ظریفی که وجود دارد آن است که عوارض ناشی از آن نه تنها برای مادر بلکه برای کودک تازه به دنیا آمده نیز قابل توجه است به عبارتی این اختلال مادر و کودک را تحت تاثیر قرار میدهد و در واقع پیوند اولیه بین مادر و کودک که برای حفظ سلامت روان کودک در آینده ضروری و بسیار مهم است را با مشکل مواجه خواهد کرد.

به منظور ریشه یابی افسردگی بعد از زایمان با علل فرهنگی و زیرساختهای خانوادگی نیز روبه رو می‌شویم. مشکل اینجاست که مادر بودن در فرهنگ ما به شکل یک ارزش انسانی والا، مقدس و ایده آل معرفی می‌شود. در حالی که حقیقت چیز دیگری است و هرگز نمی توان به صورت کاملا ایده آل مادری کرد. یک مادر بعد از زایمان مجبور است شغلش را رها کند، وزنش را کم کند، حمایت کامل همسرش را دیگر ندارد، در تامین نیاز اولیه خود مثل داشتن خواب کافی یا تغذیه کامل به دلیل شرایط بعد از زایمان با مشکل مواجه میشود، همسرش به منظور تامین مخارج اضافه شده مجبور است که ساعات بیشتری کار میکند.
در چنین شرایطی یک مادر بنا به  تصویری که از یک مادر نمونه و فداکار در ذهن خود ساخته ،خودش را موظف میداند نسبت به نوزادش همیشه و همه جا عشق خالص را تجربه کند و اگر غیر از این باشد خودش را مادری خود خواه، بی عاطفه و روان پریش می‌داند.
 در حالی که حقیقت این است که یک مادر نسبت به فرزندش می تواند احساسات مبهم و حتی متناقضی را تجربه کند. احساس متناقض به نوعی که حضور همزمان احساس عشق و احساس خشم نسبت به موجودی است که با آمدنش زندگی راحت و بی دغدغه سابق را از بین برده است.
در چنین شرایطی  پرسش مهمی که مطرح می‌شود این است که خشم مادر به چه شکلی باید ابراز و حل و فصل گردد؟
 در واقع خشم مدیریت نشده متاسفانه به خودسرزنشی و افسردگی بعد از زایمان تبدیل می شود. مادر خشم از نوزادش را به سمت خودش هدایت می کند تا به این وسیله از نوزادی که به شدت دوستش دارد محافظت کند. این شروع افسردگی بعد از زایمان در دو هفته اول بعد از زایمان خواهد بود. مادری که به لحاظ جسمی بسیار خسته و درمانده و به لحاظ روحی از حجم زیاد احساسات متناقض درونش به شدت آسیب پذیر شده است.
 نمی‌تواند از خشم ممنوعه وجودش صحبت به میان آورد در نتیجه این خشم را با خودسرزنشی به سمت خودش هدایت می کند. نتیجه نهایی آن می شود افسردگی یا آن را تبدیل به نشخوار فکری می کند که نتیجه اش می شود دلشوره  و نگرانی.
در چنین شرایطی روان درمانی می تواند به فردی که تازه مادر شده و افسردگی بعد از زایمان را تجربه میکند و یا افکار نشخوار شونده ای دارد کمک قابل توجهی ارائه نماید.
تصحیح تصویر ایده آل ذهنی از مادر فداکار و عادی سازی احساسات متناقضی که یک مادر در دوهفته بعد از زایمان تجربه می کند قدم بسیار مهمی است که می تواند به فرد کمک کند نقش جدیدش، هیجانات و افکارش را بپذیرد و به او کمک نماید که خودش را صرفاً به این دلیل که نتوانسته شبیه یک تصویر غیر واقعی اما ایده‌آل از مادر فداکار باشد ببخشد.

پیوند عاطفی برقرار شده میان مادر و کودک سبک دلبستگی او را در سالهای آینده مشخص میکند و تاثیر چشمگیری بر کیفیت روابط او با دیگران در سالهای آینده خواهد داشت . به همین دلیل لازم است کودک در هفته های اول زندگی خود در سایه ارتباط با مادر، دنیا را مکان امنی بداند و این نیاز کودک با توجه به مشکل روحی مادر به طور حتم با مشکل جدی مواجه خواهد شد و مادر افسرده نمی‌تواند نیازهای کودک خود را به موقع و باکیفیت برآورده کند . در نتیجه کودک آسیب دیده از روابط مادر این آسیب را در تمام طول زندگی با خود به همراه خواهد داشت. این اختلال موضوع مهم و ثابت شده ای است که در قرن بیست و یکم نباید اسباب مسخره کردن و جدی نگرفتن باشد.
دقت داشته باشید که درمان افسردگی بعد از زایمان می‌تواند تجربه یکی از بهترین ایام زندگی را که باید از آن لذت ببرید و مادر شدن را تمام و کمال حس کنید از شما می گیرد، پس اجازه ندهید حسرت در سالهای آتی جایگزین این حس تکرار نشدنی باشد. اولین روزها و هفته‌های پس از زایمان شخصی که به تازگی مادر شده است احساسات گوناگونی را تجربه می‌کند ممکن است احساسات جدید، زیبا و منحصر به فردی مثل احساس افتخار، شادی و سعادت داشته باشد و برخی از احساسات ناتوانی، بی کفایتی و خودسرزنشگری.

تمام این هیجانات در آن شرایط، طبیعی هستند و پس از چند هفته فرد به حالت عادی باز می‌گردد. اگر شدت یا کمیت نشانه ها بعد از گذشته دو هفته از زایمان کاهش نیافت، غیر طبیعی بوده و ممکن است برای مدت ها باقی بمانند که به این حال افسردگی بعد از زایمان گفته می‌شود.

نکته قابل توجه دیگر آن است که افسردگی بعد از زایمان، الزاماً با افسردگی حین بارداری می تواند ارتباطی نداشته باشد. اضطراب زمان بارداری غالباً از اوائل هفته دوم بارداری شروع می‌شود و در ماه‌های بعد به اوج خود می‌رسد و می تواند به شکلی درمان نشده این مشکل ادامه پیدا کرده و نهایتا خود را به حالت افسردگی بعد از زایمان نشان دهد.

افسردگی پس از زایمان یکی از مشکلات شایعی است که زنان بعد از زایمان به آن دچار می‌شوند و متاسفانه به دلیل کمبود آگاهی درباره این نوع افسردگی از طرف همسر و خانواده سرزنش شده و درک نمی شوند و بدین ترتیب پروسه این افسردگی بیشتر از حد معمول به طول می‌انجامد و آسیب‌های جبران ناپذیری را برای کودک و مادر به همراه خواهد داشت.

هفته های ۲۸ تا ۳۲ بارداری می‌توانند نقش قابل توجهی در افزایش افسردگی بعد از زایمان داشته باشند به همین دلیل بسیار مهم است که در طول هفته ۶ تا هفته ۱۶ یعنی زمانی که اندام های جنین در حال شکل‌گیری هستند به این نکته مهم توجه داشته باشید. به عبارتی از هفته ۱۶ به بعد فقط زمان رشد ،بزرگ شدن و کامل شدن اندام های آن آدم کوچولو به اسم جنین است. در این ایام اندام های بدن فقط بزرگ تر و کامل تر می شوند. در این زمان ،مادر حساسیت ویژه‌ای برای دریافت انواع داروها به دلیل شکل گیری اندام های جنین دارد.
از هفته ۱۶ تا هفته ۲۸ تمام تلاش ما در جهت کاهش و کنترل اضطراب مادر باردار است تا بتوانیم از افسردگی پس از زایمان تا حدود زیادی جلوگیری کنیم.

افسردگی پس از زایمان چه علائمی دارد؟

با توجه به تحقیقات انجام شده افسردگی بعد از زایمان نوعی اختلال روانی – محیطی است که با تغییرات هورمونی منحصر به فردی که پس از بارداری رخ می‌دهد در ارتباط می باشد.
محققان بر این باورند که تغییرات ناگهانی در سطح هورمون ها پس از زایمان به افسردگی در زنانی که به تغییر در سطح استروژن و پروژسترون حساس‌تر هستند منجر شود. به طور کلی افسردگی پس از زایمان ناشی از ترکیب عوامل هورمونی زیست محیطی ، عاطفی و ژنتیکی است که برخی از آنها خارج از کنترل مادر می‌باشد و متاسفانه برخی از زنان ممکن است به نوعی احساس کنند که خودشان مسئول ابتلا به افسردگی پس از زایمان هستند و لیاقت مادر شدن را ندارند و شروع به سرزنش کردن خودشان کنند اما افسردگی به دلیل انجام دادن یا انجام ندادن کاری رخ نمی دهد. مسئله اصلی عدم بالانس هورمون ها و عدم دریافت حمایت های عاطفی و روانی از اطرافیان است.
همچنین اگر در دوران بارداری، افسردگی یا اضطراب داشته اید و دچار گرفتگی خلق پس از زایمان بوده اید ممکن است احتمال بیشتری برای افسردگی پس از زایمان داشته باشید.

عوامل دیگری که ریسک ابتلا به افسردگی پس از زایمان را افزایش می دهند شامل:

• خستگی جسمی پس از زایمان

• تلاش برای تطبیق خودتان با نقش جدید مادری

• عدم دریافت حمایت های عاطفی از اطرافیان به خصوص از همسرتان

• محرومیت از خواب و بی خوابی های مداوم

• افسردگی پس از زایمان یکی از اتفاق‌هایی است که اکثر خانم ها بعد از زایمان تجربه می‌کنند. این پدیده تقریبا چند روز بعد از زایمان شروع می‌شود و حدود ۲ هفته ادامه دارد.

• به طور خلاصه اگر ۵ مورد از علائم زیر را تقریباً هر روز و در بیشترین ساعت روز به مدت حداقل دو هفته متوالی تجربه کردید ممکن است مبتلا به افسردگی پس از زایمان شده باشید.

• احساس غم و اندوه شدید

• پوچی ناامیدی

• احساس برانگیختگی و خشم

• گریه کردن مداوم و بیشتر اوقات قرار داشتن در آستانه گریه

• بی علاقه یا لذت نبردن از فعالیت ها و سرگرمی های معمول خود

• از دست دادن اشتها یا خوردن بیش از حد

• آشفتگی در الگوی خواب

• احساس گناه شدید

• حس بی ارزش بودن زندگی

• احساس ناتوانی در کنار آمدن با مسائل روزمره

• داشتن افکار منفی در مورد خودتان

• ترس از تنها ماندن با کودکتان

• احساس خستگی مداوم و مفرط

• زود رنج شدن و حساسیت زیاد نسبت به رفتارهای اطرافیان

• احساس عدم توانایی و بی کفایتی در مدیریت و پرورش کودک

• تمایل به خودکشی یا به ندرت تمایل به آسیب رساندن به کودک خود

• نگرانی وسواس گونه نسبت به وضعیت سلامت کودک و یا از دست دادنش

راه های درمان افسردگی پس از زایمان

۱) به عنوان یک مادر از اینکه به این نوع افسردگی دچار شوید واهمه نداشته باشید و آن را انکار نکنید. بدون نگرانی به متخصص مربوطه مراجعه کرده و از اطرافیان خصوصا همسر خود بخواهید که شما را در شرایط فعلی همراهی کند.
۲) مهمترین عاملی که به مادر کمک می‌کند تا این دوران را با کمترین آسیب پشت سر بگذارد ،حضور اطرافیان به خصوص همسر در کنار مادر و کودک و درک و همراهی صبورانه آنها در این موقعیت است .
۳) در جلسات گروهی که مادران زیادی در وضعیت شما هستند شرکت کنید و از تجربیات شان استفاده کنید.
۴) حتما زمانی را برای ورزش کردن و فعالیت بدنی متناسب با وضعیت فعلی خود اختصاص دهید. سبک زندگی سالم را انتخاب کنید .فعالیت‌های بدنی مانند پیاده روی و سایر تمرینات ورزشی را در برنامه روزانه خود جای دهید.
۵) در اطراف خود یک شبکه حمایتی و پشتیبان از خانواده و دوستان در نظر بگیرید.
۶) به وعده های غذایی خود اهمیت ویژه‌ای بدهید، با توجه به دوران پس از زایمان و شیردهی که هم اکنون در آن قرار گرفته اید رژیم غذایی مناسب و مقوی برای شما بسیار اهمیت دارد.کمبود برخی مواد مغذی مانند ویتامین B و D می تواند احتمال بروز افسردگی پس از زایمان را افزایش دهد.
۷) از دیگران بخواهید از کودکتان مراقبت کنند تا بتوانید مدت بیشتری استراحت کنید. یکی از دلایل افسردگی پس از زایمان خواب ناکافی مادر است و بهتر است در زمان‌هایی که نوزاد خواب است به جای انجام کارهای عقب افتاده، شما هم به استراحت بپردازید.
۸) انتظارات واقع بینانه داشته باشید و برای انجام تمام و کمال کارها به خود فشار روانی وارد نکنید .
۹) توقعات خود را برای داشتن خانواده کامل ، تمام عیار و بی عیب و نقص کاهش دهید.
۱۰) زمانی را به خودتان اختصاص دهید از منزوی بودن و گوشه گیری اجتناب کنید.
۱۱) انتظارات منطقی ، نیازهای عاطفی و خواسته‌های خود را حتما به وضوح و مشخص با همسرتان در میان بگذارید .
۱۲) ملاقات‌های منظم به صورت هفتگی با بهترین روانشناس داشته باشید. نگرانی ها و دغدغه های خود را با او درمیان بگذارید. از روان شناس خود برای ارتقاء سطح توانمندی، کفایت شخصی و خانوادگی در شرایط فعلی که عضو جدیدی به خانواده تان اضافه شده کمک حرفه‌ای بگیرید.

پس