دکتر ترانه موذنی

دکتر ترانه موذنی

متخصص در روان شناسی، طرحواره درمانی و آموزش مهارت های زندگی

تلفن تماس: 09011898408

طرحواره درمانی چیست؟ | طرحواره درمانگر خوب

Schema therapy

اگر امکان خواندن این مقاله را ندارید می توانید به فایل صوتی زیر گوش کنید.

طرحواره درمانی، درمانی نوین و یکپارچه است که عمدتاً بر اساس بسط و گسترش مفاهیم و روش های درمان شناختی_ رفتاری بنا شده است. این شیوه درمان، سیستم جدیدی از روان‌درمانی را تدارک می بیند که مخصوصاً برای بیماران مبتلا به اختلالات روانشناختی مزمن و مقاوم که تاکنون یک مسئله بغرنج در درمان محسوب می شدند مناسب است.

طرحواره یعنی چه؟

واژه طرحواره در روان شناسی و به طور گسترده‌تر در حوزه شناختی تاریخچه قدیمی و برجسته دارد. در حوزه رشد شناختی طرحواره را به صورت قالبی در نظر می گیرند که بر اساس واقعیت یا تجربه شکل می گیرد تا به افراد کمک کند تجارب خود را تبیین کنند.
طرحواره ها به ویژه آن ها که عمدتاً در نتیجه تجارب ناگوار دوران کودکی شکل می گیرند ممکن است هسته اصلی بسیاری از اختلالات مزمن شخصیتی در بزرگسالی قرار بگیرند.

نیازهای اساسی کودک در طرحواره درمانی

 

یکی از مهم ترین عوامل در ایجاد طرحواره ها (یا تله های زندگی) برآورده نشدن نیازهای عاطفی اصلی شما در دوران کودکی است.
این نیازها عبارتند از:

  • احساس امنیت و دلبستگی ایمن به دیگران
  • احساس هویت فردی و استقلال
  • آزادی در بیان احساسات و بیان خواسته های خود به دیگران
  • توانایی بازی کردن و فعالیت خودجوش
  • وجود محدودیت های سنی مناسب


همانطور که دوران کودکی ما سپری میشود، 4 نوع تجربه منفی نیز در ایجاد طرحواره ها نقش دارند:
نیازهای برآورده نشده: زمانی که مراقب شما بی‌ عاطفه است یا نیازهای عاطفی اولیه شما برآورده نمی‌شود. این تجربه به دست می آید.
آسیب یا بدرفتاری: کودک در این موقعیت ها آزار، ضربه یا استرس های مشابه را تجربه می کند.
آزادی بیش از حد یا عدم محدودیت: والدین در چنین شرایطی بیش از حد از کودک حمایت و طرفداری می کنند. در نتیجه هیچ محدودیتی اعمال نمی کنند.
همانند سازی انتخابی و درون سازی: در اینجا کودک برخی از نگرش ها یا رفتار والدین را جذب می کند. برخی از آنها شخصیت او را نشان می دهند. برخی از این همانند سازی ها و درون سازی  ها به طرحواره تبدیل می شوند، در حالی که برخی دیگر به ذهنیت ها به نام تکنیک های مقابله ای تبدیل می شوند.

ویژگی‌های طرحواره های درمانی ناسازگار

پس از تعریف اولیه ای که از طرحواره ها ارائه دادیم به این نتیجه می‌رسیم که طرحواره های ناسازگار اولیه خصوصیات زیر را دارند.

  • الگوهای یا درون مایه های عمیق و فراگیری هستند.
  • از خاطرات، هیجان ها شناخت ها و احساسات بدنی تشکیل شدند.
  • در دوران کودکی و نوجوانی شکل می گیرند.
  • در سیر زندگی تداوم دارند.
  • درباره خود فرد یا رابطه او با دیگران هستند.
  • به شدت ناکارآمد و ناسازگارند.

به عبارتی رفتارهای ناسازگارانه و نامناسب فردی که دچار اختلال شخصیت است در پاسخ به طرحواره های ناسازگار اولیه اش به وجود آمده. طرحواره های ناسازگار اولیه و راههای ناکارآمدی که بیماران از طریق آنها یاد می گیرند با دیگران کنار بیایند و روابط اجتماعی خود را به اصطلاح مدیریت کنند اغلب زیربنای نشانه های مزمنی مثل اختلالاتی اضطراب، افسردگی، سوء مصرف مواد و اختلالات شخصیت و روان تنی به شمار می رود.
تجارب بالینی ما نشان می‌دهد بیمارانی که دچار اختلالات شدید شخصیتی هستند به طرحواره درمانی خیلی خوب پاسخ می دهند. (البته گاهی از اوقات در ترکیب با سایر رویکردهای درمانی). از طرفی بیماران دیگری که برای جلسات طرحواره درمانی در شمال تهران مراجعه می کنند، علایم مشخصی به عنوان هدف درمان ندارند. به عبارتی مشکلات آنها مبهم و گنگ بوده و مثل یک کلاف سردرگم به نظر می رسند. احساس می‌کنند کمبود دارند و فکر می‌کنند یه جای کارشان همیشه مشکل دارد. اما از درک دلایل آن عاجزند. بیمارانی هستند که عمده مسائلشان را در قالب مشکلات ارتباطی بروز می دهند و به خاطر رنج ناشی از مشکلات مزمنی که در ارتباط با افراد مهم زندگی یا در محل کارشان تحمل می‌کنند، به دنبال درمان هستند کاربرد سایر رویکردهای روان درمانی برای چنین بیمارانی فوق‌العاده مشکل است. چون معمولاً علائم مشخصی ندارند یا به طور همزمان چندین علامت را با هم تجربه می‌کنند.

انواع حوزه های طرحواره های درمانی ناسازگار

 

Schema therapy
هیجده طرحواره بر طبق پنج نیاز هیجانی ارضا نشده تقسیم می‌شوند که ما آنها را حوزه های طرحواره می‌نامیم. و در اینجا فقط به اختصار خصوصیات طرحواره های حوزه اول را ذکر می‌کنیم.

 

✓ بریدگی و طرد

بیمارانی که طرحواره هایشان در این حوزه قرار دارند نمی‌توانند دلبستگی های ایمن و رضایت بخشی با دیگران برقرار کنند. چنین افرادی معتقدند که نیاز آنها به ثبات، امنیت، عشق و تعلق خاطر برآورده نخواهد شد. خانواده های اصلی آنها معمولاً بی ثبات، بد رفتار، سرد و بی عاطفه، طرد کننده یا منزوی هستند. بیمارانی که طرحواره هایشان در حوزه های بریدگی و طرد قرار می‌گیرد اغلب بیشترین آسیب را می‌بینند. بسیاری از آنها دوران کودکی تکان‌دهنده‌ای داشته اند و در بزرگسالی تمایل دارند به گونه‌ای نسنجیده و شتاب زده از یک رابطه آسیب رسان به رابطه ای دیگر پناه ببرند یا از برقراری روابط بین فردی اجتناب می کنند. رابطه درمانی، اغلب محور اصلی درمان این گروه از بیماران قرار می گیرد.

✓ رها شدگی و بی ثباتی

بی ثباتی و بی اعتمادی نسبت به دریافت محبت و برقراری ارتباط با اطرافیان. به طوری که فرد احساس می کند افراد مهم زندگی اش نمی توانند حمایت عاطفی و تشویق لازم را به او بدهند. فردی که چنین طرحواره ای در ذهنش شکل گرفته باشد معتقد است هر لحظه امکان دارد افراد مهم زندگی اش بمیرند یا اینکه او را رها کنند و به فرد دیگری علاقه مند شوند.

✓ بی اعتمادی و بد رفتاری

انتظار اینکه دیگران به انسان ضربه می زنند، بد رفتارند، انسان را سرافکنده می کنند و سودجو هستند. چنین انتظاری باعث می‌شود فرد وقایع پیرامون را به گونه ای خاص ادراک کند. ممکن است فرد احساس کند که همیشه یک نفر موجودی او را می دزدند و یا حق او را می خورد.

✓ محرومیت هیجانی

انتظار این که تمایلات و نیازهای فرد به حمایت عاطفی به اندازه کافی از جانب دیگران ارضا نمیشود. سه نوع محرومیت مهم وجود دارد که عبارتند از:

  • محرومیت از محبت
  • محرومیت از همدلی
  • محکومیت از حمایت

 

✓ نقص و شرم

احساس اینکه فرد در مهمترین جنبه های شخصیت اش، انسانی ناقص، نامطلوب و بی ارزش است یا اینکه در نظر افراد مهم زندگی‌اش، فردی منفور و نامطلوب به حساب می‌آید. همچنین در این طرحواره افراد حساسیت بیش از حد نسبت به انتقاد، طرد، سرزنش، کمرویی ،مقایسه های نابجا، احساس نا امنی در حضور دیگران دارند و حس شرمندگی در ارتباط با عیب و نقص های درونی را در بر می‌گیرد.

✓ انزوای اجتماعی

احساس اینکه، فرد از جهان کناره‌گیری کرده و با دیگران متفاوت است یا اینکه به جامعه یا گروه خاصی تعلق ندارد.

تجربه درمان در طرحواره درمانی به چه صورت است؟

به دنبال تجربه طرحواره درمانی مراجع به این نتیجه می‌رسد که باورهای مرکزی اش چندان درست و کارآمد نیستند،اما احساس و هیجانش به گونه ای دیگر عمل می کند.
نمونه های زیر به منظور آشنایی بیشتر با انواع ناهمخوانی هایی است که در طی تجربه طرحواره درمانی حاصل میشود.

  • میدانم فکرم غلط است اما احساسم این نتیجه گیری را قبول ندارد.
  • میدانم ازدواج با این فرد باعث بدبختی می‌شود اما دوستش دارم.
  • می‌دانم والدینم مقصر اصلی مشکلات نیستند، اما نفرت از آنها یک لحظه رهایم نمی کند.
  • می دانم که باید از همسرم جدا شوم اما دلتنگی برای بچه ها مانع از این جدایی می شود.
  • می دانم که آدم بی ارزشی نیستم اما خودم را دوست ندارم.
  • می دانم که نباید به والدینم این قدر بها بدهم ، اما احساس گناه امانم را بریده است.
  • می دانم که آدم بی کفایتی نیستم اما توان انجام برخی از کارها را ندارم.

تفاوت بین این دو سطح از باورها ممکن است گاهی اوقات دست درمانگر را در راه چالش های درمانی ببندد و گاهی از اوقات در فرآیند درمان با مشکلات تکنیکی برخورد نماید. یکی از این مشکلات تفاوت بین باورهای عقلانی و باورهای هیجانی بیمار است که در طی طرحواره درمانی برای هر یک از این چالش های موجود پاسخ درمانی مناسبی ارائه خواهد شد.

در تمامی رویکرد ها، درمانگران تا حدی به تجربه هیجانی ای می پردازند که بیماران با خود وارد فرایند درمان می کنند. درمانگرانی که از بازسازی شناختی استفاده می کنند امیدوارند تغییر نگرش افراد به وقایع و چگونگی احساس آن ها را تغییر دهند.

رفتار درمانی دیالکتیکی بیماران را تشویق می کند نحوه تنظیم هیجان هایی را بیاموزند که اغلب نابسامان و هولناک به نظر می رسند. درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، خواستار انعطاف پذیری و تحمل در برابر هیجان است و در عین حال رویکرد های شناختی نوین و آسیب شناسی روانی را فرا تر از شناخت های سطحی و افکار خود آیند بررسی کرده و به ریشه های عمیق تر شناختی یا همان طرحواره های شناختی و باور های بنیادین می پردازد. اگر درمانگری بخواهد از تسکین علایم حاد بیماری روانی پا را فرا تر بگذارد باید به عملکرد فرد پیش از آغاز اختلال و پس از فروکشی مرحله حاد توجه کند. یافته های پژوهشی نشان می دهد طرحواره های شناختی نقش مهمی در ایجاد و تداوم اختلال های روان شناختی و نیز در عود یا بازگشت دوره های بعدی اختلال بازی می کنند.

قطع نظر از جهت گیری نظری ای که هر درمانگری اختیار می کند، هیجان ها فرایندی هستند که افراد را به جستجوی کمک وا می دارند. اما تاکنون کمتر به این موضوع پرداخته شده که بیمار درباره تنظیم این هیجان ها به چه نحوی می اندیشد و چگونه تدبیر می کند. برای توصیف باور هایی که افراد درباره علل، درستی، بهنجاری، تداوم و تحمل پیچیدگی هیجان دارند از اصطلاح “طرحواره های هیجانی” استفاده می شود. بلافاصله بعد از ظهور یک هیجان (برای مثال اضطراب)، فرد ماهیت این هیجان را مورد وارسی قرار می دهد: 

آیا قرار است این هیجان برای مدت زمان نامعلومی ادامه باید؟

 آیا دیگران نیز همان احساسی را دارند که من دارم؟

 آیا باید به خاطر داشتن این احساسات شرمنده باشم؟ آیا ایرادی دارد که آدم احساسات مختلفی داشته باشد؟ آیا می توانم احساساتم را ابراز کنم؟

آیا دیگران احساسات مرا معتبر خواهند دانست؟

آیا احساساتم منطقی اند؟

وقتی سر و کله هیجان خاصی پیدا می شود فرد برای پرداختن به این هیجان چه راهبرد هایی را به کار می اندازد؟ آیا فرد به اطمینان آفرینی، کناره گیری از دیگران، نشخوار فکری، سرزنش، اجتناب، خزیدن به لاک انفعال، سوء مصرف مواد، تفسیر متفاوت وقایع، درگیر شدن در فرایند مشکل گشایی، فعال سازی رفتار های سازنده، توجه برگردانی، خود-آسیب رسانی، حالت های تجزیه ای پرخوری، پذیرش هیجان یا واکنش های دیگر پناه می برد؟ از این گذشته طرحواره های هیجانی با چگونگی اندیشیدن و ابراز واکنش به هیجان های دیگران نیز مرتبط است. برای مثال، وقتی یکی از دوستان صمیمی مان ناراحت است، آیا فکر می کنیم که

 هیجان های وی غیر منطقی است؟

آیا ما این هیجان ها را خصیصه ای مرضی می دانیم و برچسب “نابهنجار” به آن ها می زنیم؟

آیا به نظرمان این هیجان ها برای مدت نامعلومی ادامه خواهد داشت؟

آیا از ابراز هیجان های وی ممانعت به عمل می آوریم؟ آیا معتقدیم هیجان ها در روند خرد ورزی و مشکل گشایی خلل ایجاد می کند؟ و سرانجام این که آیا بر مبنای این تفسیر ها دوستمان را سرزنش می کنیم، دست می اندازیم، می گوییم که بیش از حد دارد نق می زند، از وی کناره می گیریم و اجتناب می کنیم، یا می کوشیم او را مجاب کنیم که نباید چنین احساساتی داشته باشد؟ 

مدل طرحواره هیجانی در کنار تشخیص اهمیت نظریه ها درباره این که تفـسیر های منفی از واقعیت چطور می تواند به احساس غمگینی یا اضطراب بینجامد؟ یا اجتناب و انفعال چطور می تواند در تشدید افسردگی نقش داشته باشد؟ می کوشد دامنه فهم ما از هیجان را با این مفروضه بیش از پیش گسترش دهد که وقتی یک هیجان سر بر می آورد نظریه ضمنی فرد درباره آن هیجان فعال می شود و این فعال شدگی به راهبرد های مقابله ای سازنده یا بی فایده می انجامد. به بیان ساده تر وقتی احساس غم می کنید، درباره این غمگینی و این که بعد از این چکار خواهید کرد، چه فکری می کنید؟ اگر من معتقد باشم که غمگینی ام برای مدت زمان نامعلومی ادامه خواهد داشت یا بیش از پیش تشدید خواهد شد، ممکن است با سوء مصرف مواد یا کناره گیری از دیگران، مذبوحانه به دنبال یک “مرهم فوری” باشم. 

در مقابل، اگر باور داشته باشم که غمگینی یک تجربه گذرا است و هیجان هایم به کار هایی که انجام می دهم و افرادی که با آن ها رابطه برقرار می کنم وابسته است، ممکن است رفتاری سازگارانه در پیش بگیرم. تفسیرها به راهبرد ها منتهی می شود و راهبرد ها ممکن است اوضاع را بدتر یا بهتر کند. ما خوش اقبالیم که شیوه های متعدد و بسیار ارزشمندی از رفتار درمانی شناختی را در اختیار داریم. این شیوه ها با مجهز کردن بیمار به درایت و مهارت، وی را توانمند می سازند و در مواجهه با شرایطی که اغلب دشوار و حل ناشدنی به نظر می رسد روزنه امیدی پیش رویش می گشایند.

 

طرحواره ها چگونه کار می کنند؟

برای فردی که در یک یا چند مورد از این تله ها گرفتار شده چه اتفاقی می افتد؟ در روزهای خوب و خوش زندگی، شاید هیچی.
اما یک نشانه کوچک برای برانگیختن تجربیات ناخوشایند اولیه کافی است. همان تجاربی که در ابتدا منجر به شکل گیری تله ها شد. این طرحواره به یکباره مانند یک بمب ساعتی روشن می شود و صاحبش را در طوفانی از افکار بدبینانه، احساسات دردناک، احساسات ناخوشایند بدنی فرو می برد. شبیه افکار و احساساتی که در گذشته تجربه کرده است. وقتی این اتفاق می‌افتد، می‌گوییم «ذهنیت طرحو‌اره‌ای» وجود دارد.
برخی از ذهنیت های طرحواره ای باعث می شود که احساس کنید کودکی آزرده، عصبانی یا نازپرورده هستید. در برخی از ذهنیت ها، شما مانند والدین سختگیر و بی انصافی هستید که زمانی داشته اید. برخی از ذهنیت ها نیز از شما فردی عاقل می سازد و می توانید از خودتان حمایت کنید.

ذهنیت های طرحواره چیست؟

ذهنیت در طرحواره درمانی یک دیدگاه موقتی است که شامل وضعیت عاطفی فعلی شما و نحوه برخورد با آن است. به عبارت دیگر، طرز تفکر شما ترکیبی از طرحواره های فعال و سبک های مقابله ای است. علائم مفید (سازگار) یا مضر (ناسازگار) هستند. ذهنیت های طرحواره به درمانگران اجازه می دهد طرحواره ها را طبقه بندی کنند تا بتوانند آنها را به صورت شرایط ذهنی و نه به عنوان ویژگی های فردی تفسیر کنند.

ذهنیت های طرحواره را می توان به چهار دسته تقسیم کرد:

  • ذهنیت های کودکانه که با احساسات و رفتارهای کودکانه مشخص می شود.
  • ذهنیت مقابله ای ناکارآمد در پیشگیری از تنش هیجانی مفید است. اما در نهایت، آنها این طرحواره را تقویت می کنند.
  • ذهنیت های والدینی ناکارآمد که شامل درونسازی ندای منتقد، مطالبه گر و خشونت آمیز والدین است.
  • ذهنیت بزرگسال سالم خود را به شیوه ای سالم و موثر بیان می کند. این ذهنیت به تنطیم سایر ذهنیت ها از طریق تعیین محدودیت ها می پردازد.

طرحواره درمانی با چه مفروضه های درمانی سروکار دارد؟

طراحواره درمانی چیست
۱) همه ما در وجودمان بخشی داریم که طالب شادی و رضایت است اما زیر بار غفلت ها، اطاعت ها و بسیاری از عوامل دیگر از تاب و توان افتاده است.
۲)اگر نیاز های هیجانی انسان ها به اندازه کافی برآورده شود شادکامی شان افزایش می یابد.
۳) گرچه تغییر کاری بسیار سخت و طاقت فرساست اما ناممکن نیست.
۴) در وجود همه ما گرایش هایی حاکم است که در برابر تغییر مقاومت می کند.
۵) انسانها تمایل زیادی برای درد گریزی ، مسئولیت گریزی و عدم پذیرش دارند.
۶) استفاده مفرط از تنها یک گروه از تکنیک ها، گرهی از مشکل مراجع باز نمیکند.
۷) کاهش علائم، تغییر طرح واره ها و الگو شکنی رفتاری اگرچه لازم هستند اما برای تغییر اساسی باید به چشم انداز فردی (فلسفه ای جدید) از زندگی دست پیدا کنیم.

خدمات درمانی (انتظارات درمانی) طرحواره درمانی کدام است؟

با رویکرد طرحواره درمانی می توان اینگونه نتیجه‌گیری کرد که هدف اصلی به کارگیری انواع تکنیک های درمانی به منظور حاکمیت ذهنیت بزرگسال سالم در فرد بیمار است. افرادی که درگیر ذهنیت های ناسازگار شده‌اند،رفتار،احساس و تصمیم شان تابع این ذهنیت‌های ناسالم است. به همین دلیل دچار مشکلات بین فردی و درون فردی می شوند.

 

چه تکنیک هایی در طرحواره درمانی استفاده می شود؟

 

طرحواره درمانگران می توانند از چندین تکنیک در طول درمان استفاده کنند. برخی از تکنیک ها برای برخی افراد و طرحواره ها بهتر کار می کنند. اگر تکنیک خاصی برای شما کار نمی کند، آن را با درمانگر خود در میان بگذارید. بدانید که رابطه شما با درمانگر بخش مهمی ازطرحواره درمانی است. دو عنصر مهم در بسیاری از تکنیک های طرحواره درمانی وجود دارد. هر دوی این موارد تنها در صورتی موثر هستند که با درمانگر خود احساس راحتی و امنیت کنید.

این عناصر به شرح زیر است:

  • رویارویی همدلانه: درمانگر شما طرحواره های به دست آمده در طول درمان را تصدیق می کند و زمانی که به اهمیت تغییر پی می برید با شما همدلی میکند.
  • باز والدگری حد و مرز دار: با کمک درمانگر و ایجاد احساس امنیت، دلسوزی و احترام از جانب او، نیازهای عاطفی دوران کودکی برآورده می شود.

 

هدف تکنیک‌های طرحواره درمانی چیست؟

هدف تکنیک‌های طرحواره درمانی این است که ذهنیت بزرگسال سالم بتواند عنان و اختیار را تا حدودی به دست بگیرد . ذهنیت بزرگسال سالم می‌تواند فرد را به سمت ارضای ۵ نیاز هیجانی اصلی رهنمون سازد.

  • دلبستگی ایمن با دیگران
  • خودمختاری، کفایت، هویت
  • آزاد در بیان نیازها و هیجان های سالم و مهم
  • تفریح و خودانگیختگی
  • پذیرش محدودیتهای واقع بینانه

رد پای مفهوم ذهنیت بزرگسال سالم را می‌توان در مفهوم همه شخصیت عاقل دنبال کرد. شخصیت عاقل از ویژگی های خاصی برخوردار است. این ویژگی ها عبارتند از:

  • پذیرش خود (Acceptance of self)
  • پذیرش دیگران (Acceptance of others)
  • نیاز طبیعی به وابستگی (Normal dependency need)
  • لذت بردن از زمان حال (Enjoy the present)
  • مدارا با مشکلات (Patience with problem)
  • و استقبال از کار (Welcome work)

هدف طرحواره درمانی نافعالسازی ذهنیت های ناسازگار و حداکثر رسانی حاکمیت ذهنیت بزرگسال سالم است. شاید از این رهگذر فرد بتواند به پذیرش، شکیبایی، لذت بردن و واقع‌ بینی برسد. دستاوردی که اگر در پرتو تلاش و کوشش بدست نیاید حتی گام برداری در آن مسیر نیز تجربه گرانبهاست. 

بیشتر بخوانید: مشاوره قبل از ازدواج

طرحواره درمانگر کیست؟

زمانی که طرحواره ها فعال می شوند، همان احساسات، ارزیابی‌ها و تمایلات مشابه در دوران کودکی دوباره جان می‌گیرند. به طوری که واکنشی همانند کودک پریشان ایجاد می گردد. طرحواره درمانگر مشکلات بین فردی بزرگسالی را حاصل طرحواره های منفی و ناسازگار تثبیت شده در دوران کودکی می داند.
هر چه شدت طرحواره ها بیشتر باشد رابطه درمانی که توسط طرحواره درمانگر برقرار می‌شود اهمیت درمانی بیشتری پیدا می‌کند. در واقع رابطه درمانی را می توان منبع اولیه بهبود بیمار تلقی کرد. در طول درمان، طرحواره درمانگر به عنوان نماد والدین با ثبات عمل می کند تا بیمار بتواند بر اساس آن به خودش جرات بدهد و روابط با ثبات دیگری را با سایرین برقرار کند. بیمار در ابتدا یاد می گیرد در بطن رابطه درمانی و با استفاده از تکنیک های تخصصی طرحواره درمانی، طرحواره های ناسازگار خود را بشناسد و بر آنها غلبه کند. سپس این یادگیری را به رابطه با افراد مهم زندگی اش در خارج از حوزه درمان منتقل کند. درمانگر از طریق تکنیک باز والدینی حد و مرز دار برای بیمار رابطه با ثبات فراهم می کند.

یکی از اهداف طرحواره درمانگر این است که به بیماران کمک کند به نگرش واقع بینانه ای نسبت به ثبات روابط بین فردی دست یابند. بیمارانی که روند درمان را با موفقیت سپری می‌کنند می‌توانند به نزدیکان خود اعتماد کنند و اگر افراد مهم زندگیشان بنا به دلایلی آنها را چند روزی ترک کنند نگرانی معقول و منطقی داشته باشند و غیبت های نزدیکان خود را سوء تعبیر نکنند‌. در نتیجه درمان، طرحواره های ناسازگار کمتر فعال می‌شود و آنها می‌توانند در روابط خود احساس صمیمیت بیشتری کنند و مجبور نیستند رفتارهای کنترل گرایانه، دست انداختن یا وابستگی شدید از خودشان نشان دهند‌. یکی از علائم بهبود بیماران در نتیجه طرحواره درمانی این است که می توانند مدت زمان زیادی را بدون آن که مضطرب و افسرده شوند با تنهایی خودشان کنار بیایند. به عبارت بهتر از طرد شدن واهمه ی بیمارگونه نداشته باشند.

طرحواره درمانی برای چه کسانی بکار می رود؟

وقتی که رفته رفته طرحواره درمانگران از درمان اختلال های محور یک مثل اضطراب به سمت کار بر روی اختلالات عمیق‌تر مثل اختلالات شخصیتی محور دو حرکت کردند با محدودیت‌های مدل شناخت درمانگری بک رو به رو شدند. بیماران مبتلا به اختلالات شخصیت مجموعه ای از مشکلات پیچیده و مقاومی در زمینه روابط میان فردی دارند که در بسیاری از موارد روند درمان را با مشکل مواجه می سازند. بنابراین یانگ به عنوان اولین طرحواره درمانگر تحت تاثیر ساختارگرایی، طرحواره درمانی را بنا نهاد که اختلالات شخصیتی و دیگر اختلال های دیرپا را نشانه رفته است. تجربه نشان داده که طرحواره درمانی در درمان افسردگی و اضطراب مقاوم به درمان، اختلال‌های خوردن و تکانشی، مسایل زناشویی و مشکلات پایدار در حفظ روابط صمیمانه سازگار اثربخش بوده است. همچنین این روش در مورد مجرمان و در پیشگیری از عود در میان سوء مصرف کنندگان مواد مخدر نیز کارایی دارد.

محدودیت های روش طرحواره درمانی چیست؟

طرحواره درمانی یک درمان امیدوارکننده برای انواع مشکلات سلامت روان از جمله اختلالات روحی و افسردگی است. اکثر تحقیقات فعلی نشان میدهد که طرحواره درمانی در درمان اختلال شخصیت مرزی و سایر اختلالات شخصیت نقش پر رنگی دارد. این مطالعات همچنین نتایج امیدوار کننده ای یافته است. به عنوان مثال، طبق نتایج یک مطالعه کنترل شده در سال 2014، درمان برنامه ریزی شده در درمان اختلالات شخصیت موثر بوده است. اگرچه نتایج پژوهش حاضر امیدوارکننده است، اما اکثر کارشناسان نیاز به تلاش‌ها و تحقیقات بالینی بیشتر را در نظر می‌گیرند.
طرحواره درمانی مانند سایر درمان ها، نیازمند تعهد طولانی مدت درمان است. ممکن است به چندین سال درمان نیاز داشته باشید. این درمان تحت پوشش بیمه نیست و هزینه بالایی دارد.

اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی

Share on whatsapp
واتس اپ
Share on telegram
تلگرام
Share on twitter
توییتر
Share on linkedin
لینکدین
3.5/5 - (40 امتیاز)

30 پاسخ

  1. من دقیقا گرفتار این موضوعم ک میدونم این کار یا این راه مناسب من نیست اما باز میخوام طبق میل قلبیم عمل کنم و واقعیت رو نبینم و هرچی تلاش میکنم نمیتونم ب اون صدای درونم ک مخافه واقعیته گوش نکنم
    چجوری باید کنترلش کرد؟

    1. دوست عزیز حتماً در این زمینه از جدول سود و زیان یا منافع و مضرات (cost and benefits) برای تصمیم‌گیری خودتون استفاده کنید. تجربیات قبلی و تبعاتی که بابت انتخاب های اشتباه خود داشتید رو در نظر داشته باشید و سپس برای انتخاب اخیر خود تصمیم گیری کنید. عملکرد سابق شما و بهایی که بابت اشتباهاتتون پرداخت کردید بهترین چراغ راهنما برای شما خواهد بود که آیا با قلب و احساستون تصمیم بگیرید یا با منطق تون ؟

    2. سلام خانم دکتر من دچار ی مشکل شدم که مشاوره گفته طرحواره هستش مشکلم ولی خیلی اذیتم میکنه نمیدومم تشخیصشون درست بوده یا نه و یا اینکه مشکلم حل شدنیه

  2. دقیقا من حس مقایسه دارمو مدام خودمو با بقیه مقایسه میکنم و فکر میکنم ادم بی ارزشی هستم اما تا کسی میاد بهم کمک کنه و بگه این کارت غلطه از انتقادش ناراحت میشم و اعتماد بنفسم خیلی میاد پایینتر.چطور حس ارزشمند بودن رو تقویت کنم؟

    1. دوست عزیز مطالعه کتاب های خودآموز که تکلیف محور هستند در این زمینه می‌تواند برای شما موثر باشد. البته از کامنت شما به نظر میرسه که از وجود تله نقص و شرم هم رنج میبرید. کتاب ( زندگی خود را دوباره بیافرینید نوشته یونگ و ترجمه حسن حمیدپور) در این مورد میتواند برای شما عالی باشد.

  3. سلام من تو دوران کودکی پدرو مادرم از هم جدا شدن و بعدها فهمیدم بخاطر خیانت مادرم بوده و ادم شکاکی شدم و الان ی رابطه ی فوق العاده دارم ک بخاطر بی اعتمادی و شکاکی زیادم داره خراب میشه مشاوره واقعا میتونه کمکم کنه؟خیلی سعی کردم و جواب نداده….

    1. دوست عزیز به دلیل تجربه تلخ جدایی پدر و مادر در ایام کودکی احتمالاً طرحواره ناسازگار رهاشدگی و محرومیت هیجانی در شما شکل گرفته که به طور حتم بر روابط عاطفی شما تاثیر منفی قابل توجهی خواهد داشت. از آنجایی که بعدها متوجه خیانت مادر به عنوان علت اصلی جدایی آنها شده اید امکان دارد که در شما طرحواره بی اعتمادی و نقص و شرم شکل گرفته باشد. به منظور درمان و به حداقل رساندن آسیب های ناشی از وجود این طرحواره های آسیب رسان، حتماً از طرحواره درمانی یا کتاب های خوبی که در این زمینه وجود دارد و کارگاههای آموزشی استفاده کنید تا بتوانید تاثیر منفی ناشی از حضور این طرحواره ها در روابط عاطفی خود را آگاهانه به حداقل برسانید.

  4. من وقتی خیلی بچه بودم پدرم منو خانوادمو رها کرد و رفت و الان نسبت به جنسیت اقا دید خیلی بدی دارم و ازشون فراریم و حتی نمیتونم باهاشون هم صحبت بشم چه برسه اعتمادی توی وجودم شکل بگیره‌…با این جلسات بهتر میشه مشکلم؟

    1. دوست عزیز با توجه به تجربه تلخ جدایی پدرتان از خانواده که در دوران کودکی داشته اید و شکل گیری طرحواره محرومیت هیجانی و رهاشدگی که به دنبال این تجربه تلخ احتمالا صورت گرفته ، شرکت در جلسات درمانی می تواند بسیار موثر باشد تا بتوانید با درمان کردن طرحواره تون از تکرار شدن این الگوی تکراری ناسالم در روابطتون جلوگیری کنید .

  5. سلام نوشتید که اگر فرد احساس کنه به گروهی تعلق نداره با این جلسات بهتر میشه اما من این حس رو دارم ک ادم گریز هستم و حتی ازش خیلی هم راضیم و جاهای خلوت و ساکت رو ترجیح میدم و از اجتماع دوری میکنم اما خب اطرافیانم اذیت میشن میخواستم بدونم برای من مفید هست؟

    1. سلام عزیزم بهترین راهکاری که می تونم بهتون پیشنهاد بدم اینه که تست MBTI موجود در سایت رو انجام بدین و نوع شخصیت تون رو در رابطه با درونگرایی و برونگرایی متوجه میشید .احتمالاً فرد درونگرایی هستید که بیشتر انرژی را از تنهایی و از وجود خودتون کسب می کنید. بودن در جمع و یا مرکز توجه بودن ممکن خیلی برای شما لذت بخش نباشه و مهم اینه که اطرافیانتون این صفت شخصیتی شما را به رسمیت بشناسند و شما رو به سمت و سویی که خودشون میخوان تغییر ندهند. در واقع شما فرد درونگرا هستید که ویژگی های شخصیتی شما کاملا پذیرفته شده است. در رابطه با این ویژگی می تونید مقاله‌ ی کاملی که در همین رابطه در سایت ما به بیان خصوصیات درونگرایی و برونگرایی پرداخته رو مطالعه کنید.

  6. سلام وقت بخیر
    من وقتی با کسی میرم داخل رابطه حتی اگه دوست داشتن شدیدی هم نباشه مدام ترس از دست دادن دارم و حتی اگه از وجود اون خوشحال نباشم هم دلم نمیخواد از رابطه بره و اصلا دلیلشو نمیدونم
    میشه راهنماییم کنید؟

    1. دوست عزیز احتمالا به دلیل طرحواره ناسازگار رهاشدگی و محرومیت هیجانی ، ترس از دست دادن و طرد شدن همیشه همراه شماست و در روابط این ترس و نگرانی ها بیشتر خواهد شد . حتما از جلسات درمانی یا آموزشی طرحواره درمانی برای بهبود این شرایط ناخوشایند استفاده کنید

  7. سلام من وارد هر رابطه ای میشم مدام میترسم که اون فرد ب من دروغ بگه و کاملا بهش بی اعتمادم و یا انقدر چکش میکنم ک ازم زده بشه یا خودخوری میکنم حتی با اینکه قبلا کسی با من رفتاری نکرده ک ضربه بخورم
    با جلسات مشاوره میتونم دلیلشو پیدا کنم و درمانش کنم؟

    1. حتما با شرکت در جلسات مشاوره های فردی نه تنها نسبت به ریشه ها و علل زیربنایی ترس هاتون میتونید آگاه بشید ،بلکه با استفاده از پروتکل درمان طرحواره ی بدرفتاری و بی اعتمادی در رابطه با اطرافیان و دوستانتون بهتر میتونید عمل کنید که روابط خوبی که دارید رو به دلیل ترسهاتون از دست ندید.

  8. سلام وقت بخیر
    من درمورد طرحواره درمانگر خوندم اما نمیدونم مشکل من رو حل میکنن این طرحواره های درمانی یا نه‌…
    بعد از ۱۵ سال صمیمی ترین دوستم از من جدا شد و از نبودنش خیلی اذیت نشدم و حس رهاشدگی هم نداشتم بجاش ادمی شدم ک دیگه ب هیچکس نمیتونه خوبی و محبت کنه…سرد نسبت ب اطرافیانم برخورد میکنم و اصلا از ناراحتی عزیزانم ناراحت نمیشم و ب هیچ کس هم کمک نمیکنم.
    اگه راهنماییم کنید ممنون میشم

    1. دوست عزیز با توجه به توضیحاتی که دادید بعد از جدایی از دوستتون طرحواره شما همچنان به قوت خود باقی مانده و فقط سبک مقابله ای شما نسبت به طرحواره از حالت تسلیم به جبران افراطی( over compensation) تبدیل شده ، و احتمالا اگر مجددا در روابط عمیق عاطفی قرار بگیرید ناخودآگاه طرحواره های موجود مشکل ساز خواهند شد. حتما از طرحواره درمانی کمک بگیرید .

  9. سلام
    این طرحواره های درمانگر برای کمبود عزت نفس و اعتماد بنفس و بهبود اونها هم تاثیر گذار هست؟
    من کتاب های زیادی در این باره خوندم اما ب محض تموم شدن کتاب فقط تا چند روز تاثیر دارنو دوباره تمام اون جملات و راه حل ها از ذهنم میره بیرون و دیگه نمیتونم بهشون عمل کنم.

    1. دوست عزیز کتاب به تنهایی موثر نخواهد بود. کتاب در کنار جلسات روان درمانی و انجام تکالیف درمانی می‌تونه اثربخش باشه. با عمل کردن و مداومت در انجام تکالیف میتونید شاهد تغییرات رفتاری و افزایش عزت نفس باشید.

  10. سلام
    برادر من ۱۸ سالشه و مسئولیت کارهاشو قبول نمیکنه و مدام میخواد همه چیز رو بندازه تقصیر دیگران یا شرایط و نمیتونه خودش کنترل کارهاشو دستش بگیره و هرچیزی هم سریع باعث میشه از مسیرش خارج بشه.‌‌‌.. چطور بهش کمک کنم؟ ممنون میشم جواب بدین.

    1. بله ، وجود طرحواره های ناسازگار مثل طرحواره استحقاق می‌تونه موجب عدم پذیرش مسئولیت بشه و طرحواره درمانی برای رفع این مشکل موثر خواهد بود. البته روش های درمانی دیگری هم وجود داره که برای رفع این مشکل موثر خواهند بود.

  11. سلام وقت بخیر
    این طرحواره ها واسه مشکلاتی ک بخاطر شرایط بد خانوادگی در کودکی داشتیم هم موثره؟ مثل دعواهای خانوادگی و بی توجهی

    1. دوست عزیز
      اختلافات خانوادگی و بی توجهی های مکرر که کودک تجربه میکند متاسفانه زمینه ساز شکل گیری طرحواره های ناسازگار خواهد بود و در دوران بزرگسالی انتخاب های فرد را تحت الشعاع خود قرار میدهد.در این زمینه طرحواره درمانی بسیار موثر واقع میشود .

  12. سلام
    بچه هایی ک خیلی لجباز هستن ممکنه ک تو بزرگسالی ب مشکل بخورن؟ این طرحواره هارو برای بهتر شدنشون استفاده کنیم با کمک مشاور یا باید سنشون بره بالاترو اگه تغییر نکردن ب فکر درمان باشیم؟

    1. سلام دوست عزیز
      طرحواره درمانی برای کودکان و نوجوانان بسیار موثر خواهد بود .البته باید بررسی شود که علت لجبازی چه مواردی هستند؟ هر چه سریعتر برای درمان اقدام کنید
      درمان اثربخشی بیشتری خواهد داشت.

  13. خواهر من ۱۲ سالشه و ب شدت خجالتی و ساکته حتی داخل خونه ی خودمون… دلیل این خجالتی بودنش رو نمیدونم و خودش هم باهام حرف نمیزنه ک بگه چ حسی داره… ما تهران نیستیم با مشاوره تلفنی میتونه رفعش کنه؟

  14. سلام من ۳۵ سالمه اختلال دوری گزین هستم دررابطه اجتماعی هم مضطرب میشوم متاهلم میخوام بدونم تو این سن درمان دارد چون همه زندگیم تحت تاثیر این اختلال قرار گرفته

    1. دوست عزیز
      حتما با استفاده از رویکرد طرحواره درمانی این اختلال قابل حل است.البته نیاز به ارزیابی دقیق تر و مصاحبه تشخیصی نیز هست . چون طرحواره درمانی جز درمان های مکمل محسوب میشود و شاید با توجه به نشانه های ذکر شده تشخیص اختلال اضطرابی یا افسردگی نیز اجتناب ناپذیر باشد .

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

نوبت آنلاین
نوبت تلفنی
نوبت حضوری